Ðức Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Kỳ Viên, liên quan đến Tôn giả Vangìsa.
Thuở ấy, tại thành Vương Xá có một người Bà-la-môn tên Vangìsa, có tài biết được người chết sanh về đâu. Ông cứ việc gõ lên chiếc đầu lâu, rồi nói:
– Người có chiếc đầu lâu này đã bị đọa địa ngục. Người kia đã hóa kiếp làm súc sanh, người này vào đường ngạ quỷ, đầu lâu kia là của một người đã sanh trở lại cõi người.
Một nhóm người Bà-la-môn suy tính: “Chúng ta có thể dùng người này để chinh phục lòng tin mọi người”. Họ khoác lên mình Vangìsa hai chiếc áo rộng màu đỏ, đưa ông đi khắp vùng và loan báo:
– Người Bà-la-môn Vangìsa này có thể gõ vào đầu lâu người chết và biết người chết đã sanh ở cõi nào. Các bạn mau mau đến hỏi xem người thân của mình chết rồi đi đâu.
Người ta kéo nhau đến, người đưa mười đồng, kẻ hai mươi đồng, hoặc cả trăm đồng tùy túi tiền, rồi hỏi về số phận của những người thân đã chết của họ.
Lang thang khắp nơi, một hôm đến thành Xá-vệ, họ ở lại gần tinh xá Kỳ Viên. Sau bữa ăn sáng, thấy người người lũ lượt cầm hương hoa các thứ đi nghe giảng pháp, những người Bà-la-môn liền hỏi:
– Các ông các bà đi đâu vậy?
– Ðến tinh xá nghe pháp.
– Nghe pháp thì được gì? Không có ai hơn ông bạn Vangìsa của chúng tôi đâu. Ông ấy mà gõ lên đầu lâu người chết là biết được người ấy tái sanh về đâu. Các ông bà đến hỏi thăm về người thân của mình đi.
Nhóm Phật tử đáp:
– Cái ông Vangìsa ấy biết gì? Ðâu có ai bằng được đức Thế Tôn.
Bọn Bà-la-môn cãi:
– Không ai bằng Vangìsa.
Hai bên tranh luận om sòm. Cuối cùng, nhóm Phật tử bảo:
– Chúng ta hãy cùng nhau đi xem thử ông Vangìsa của các ông hay đức Thế Tôn của chúng tôi ai hơn nhé!
Họ kéo nhau đến tinh xá.
Ðức Phật biết hết chuyện nên cho lấy năm chiếc sọ đặt thành một hàng, sọ thứ nhất của một người đã bị đọa địa ngục, sọ thứ hai bị đọa làm súc sanh, sọ thứ ba vào cõi người, sọ thứ tư sanh về cõi trời và sọ thứ năm của một vị đã đắc A-la-hán. Khi mọi người đến nơi, Phật hỏi Vangìsa:
– Người ta nói ông có thể gõ vào sọ người chết và nói được người đó đã đi về cõi nào phải không?
– Vâng.
– Vậy sọ này của ai?
– Ðây là sọ một người đã bị đọa địa ngục.
– Hay thay!
Ðức Phật tán thán xong hỏi về ba chiếc sọ kế tiếp. Y đều trả lời đúng. Sau mỗi câu trả lời đúng, đức Phật lại tán thán. Cuối cùng, Ngài hỏi về chiếc sọ thứ năm:
– Sọ này của ai?
Vangìsa gõ lên đầu lâu, rồi thú thật không biết người ấy đã sanh về đâu. Ðức Phật nói:
– Vangìisa, ông không biết ư?
– Thưa không, con không biết.
– Ta biết.
Vangìsa thỉnh cầu:
– Xin Ngài hãy dạy cho con thuật này.
– Ta không thể dạy cho một người không phải Sa-môn.
Ông Bà-la-môn nghĩ: “Giá ta biết được huyễn thuật này, ta sẽ là người số một trên toàn cõi Ấn Ðộ”. Y bảo những người Bà-la-môn đồng bọn:
– Các bạn hãy tìm chỗ ở lại đâu đó vài ngày. Tôi định xuất gia làm Sa-môn.
Y xin xuất gia làm Sa-môn đệ tử Phật, và được gia nhập Tăng đoàn. Các thầy Tỳ-kheo gọi là Tôn giả Vangìsa. Ðức Phật trao cho thầy Tỳ-kheo đề mục thiền quán là ba mươi hai thứ cấu tạo nên thân.
– Ông phải lặp đi lặp lại cho thuộc những thứ này mới học huyễn thuật kia được.
Thầy y theo lời Phật dặn. Các người Bà-la-môn thỉnh thoảng đến thăm chừng, hỏi:
– Ông học được huyễn thuật chưa?
– Xin các bạn đợi ít lâu. Tôi đang học đây.
Vài ngày sau, thầy đắc A-la-hán. Khi những người Bà-la-môn đến nữa, thầy nói:
– Này các huynh đệ, bây giờ tôi không thể học nó.
Các thầy Tỳ-kheo nghe vậy, bèn đến bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn, thầy Tỳ-kheo này nói dối, phạm tội vọng ngữ.
Ðức Phật bảo:
– Này các Tỳ-kheo, chớ nói thế. Ông ấy giờ đây biết hết đường sanh tử của chúng sanh.
Ngài nói kệ:
(419) Ai hiểu rõ hoàn toàn,
Sanh tử các chúng sanh,
Không nhiễm, khéo vượt qua,
Sáng suốt châu giác ngộ,
Ta gọi Bà-la-môn.
(420) Với ai, loài trời, người,
Cùng với Càn-thát-bà,
Không biết chỗ thọ sanh,
Lậu tận bậc La-hán,
Ta gọi Bà-la-môn.
Theo Thường Chiếu
