Trong Samyutta Nikaya (Kinh Tương Ưng Bộ) có một bản kinh tên là Aputtaka-sutta, đánh số SN,III, 19, có nội dung được dịch như sau:
Chuyện xảy ra ở thành Savatthi (Xá-vệ). Bấy giờ, vua Pasenadi (Ba-tư-nặc) xứ Kosala (Kiều-tát-la) đến viếng Đức Phật vào giữa trưa, khi đến, vua cung kính chào Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Khi vua vừa ngồi xuống, Đức Phật hỏi:
“Này đại vương, ngài đi đâu mà đến đây vào giữa trưa thế?”
“Bạch Thế Tôn, mới rồi, một gia chủ giàu có ở thành Savatthi này qua đời mà không có con thừa kế. Con vừa cho chuyển tài sản của ông ta vào kho của hoàng cung, những tám triệu đồng tiền bằng vàng chưa kể số tiền bằng bạc. Mặc dù là một gia chủ giàu có, thế nhưng bữa ăn hằng ngày của ông ta thì chỉ là cháo nấu bằng gạo nát với bánh làm bằng đậu khô, y phục vỏn vẹn chỉ có ba mảnh vải dệt bằng sợi gai, phương tiện di chuyển là chiếc xe bò gãy gọng nóc lợp bằng rơm.”
“Đúng là như vậy, này đại vương, đúng là như vậy. Khi một kẻ thiếu rộng lượng có được tài sản lớn, y không biết tiêu xài để mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho chính mình, không biết mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho cha mẹ, không biết mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho gia đình, không biết mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho người hầu, tôi tớ, người làm công, không biết mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho bạn bè, người cộng sự; đối với các người tu hành thì y cũng không cúng dường hầu mang lại kết quả tốt lành để được tái sinh nơi thiên giới. Nếu tài sản không được sử dụng đúng cách, thì rồi cũng sẽ bị vua quan tước đoạt, hoặc bị trộm cắp, hoặc hỏa hoạn thiêu hủy, hoặc bị nước cuốn mất, hoặc rơi vào tay những kẻ thừa kế xấu xa. Vậy, tài sản của y nếu không được đem ra sử dụng đúng cách thì cũng chẳng có lợi ích gì.
Này đại vương, đấy chẳng khác gì một cái hồ nước ở vào một nơi hoang vắng, đầy nước trong, mát, sạch, lại ngọt lành, thế nhưng chẳng ai đến đấy được để uống, để tắm, hoặc để dùng vào việc này hay việc nọ. Nếu nước không được sử dụng đúng cách thì cũng sẽ phí phạm đi. Cũng thế, một người thiếu rộng lượng có tài sản lớn không biết mang ra tiêu xài thì cũng chẳng lợi ích gì.
Thế nhưng nếu đấy là một người rộng lượng có được tài sản lớn, biết tiêu xài để mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho mình, mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho cha mẹ, mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho gia đình, mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho tôi tớ, kẻ hầu cận và người làm công, mang lại niềm vui và sự toại nguyện cho bạn bè và những người cộng sự; biết cúng dường người tu hành hầu tạo được công đức giúp mình tái sinh nơi thiên giới. Vì thế nếu tài sản của người ấy được sử dụng đúng cách thì sẽ mang lại lợi ích.
Này đại vương, đấy chẳng khác gì một hồ nước ở gần một ngôi làng hay một thị trấn, đầy nước trong, mát, sạch, lại ngọt lành, và mọi người đều có thể đến đấy để uống, để tắm, để dùng vào việc này hay việc nọ. Nếu nước được sử dụng đúng cách thì sẽ không bị phí phạm đi. Cũng thế một người rộng lượng có tài sản lớn, biết mang ra tiêu xài đúng cách sẽ mang lại lợi ích.
Đấng Thế Tôn thuyết giảng như thế. Sau khi thuyết giảng như thế, bậc Đạo Sư đọc thêm bài kệ:
Một hồ nước mát, Nơi chốn hoang vu,
Không ai đến được để uống, Thì nào có khác gì,
Tài sản của một kẻ keo kiệt, Không biết tiêu xài,
Cũng chẳng biết hiến dâng.
Một người thức thời và rộng lượng, Có của cải và biết tiêu xài,
Nuôi dưỡng mẹ cha, Và giúp đỡ bạn bè.
Với tấm lòng luôn rộng mở,
Hắn sẽ tái sinh nơi cõi thiên nhân.
(Samyutta Nikaya, I, ed. PTS, 1884-1898, 91-92)
Hoang Phong
