Dường như cùng với vô vàn gió xuân phơn phớt lạnh thổi qua đồng bãi là những con đường thơm chất ngất khói bay, như cám dỗ dẫn dắt cái trí nhớ của tôi chạy về làng. Một buổi trưa không biết ở thời nào. Như buổi trưa nhè nhẹ trong ca dao.
Đường thơm của mỗi người – Ảnh minh họa
Đấy là con đường thơm siêu thực của thi sĩ Huy Cận, còn những con đường thơm của tôi, nó vừa cụ thể như màu nắng vàng mật gieo vãi ánh sáng trên khắp mọi lối quê, vừa như mây lam đã hòa tan trong tâm hồn thành bến bờ vĩnh cửu cho mọi nỗi nhớ đổ về. Đường qua những cánh đồng mía hơi hướm ngọt lịm dẫn về quê ngoại, đường tấp nập người đứng trên bờ sông vang lừng tiếng “hò dô ta” đến vỡ giọng theo những cuộc đua ghe tưng bừng trên sông nước, đường vàng rực hoa bí hoa dưa thả giấc mơ bay lên đua với những cánh diều trên cồn bãi ven sông… Trong tất cả những con đường ấu thơ thơm ngát và vô tận ấy, thì một lối nhỏ từ ngõ nhà tôi dẫn ra bến nước sau ngôi đình làng là con đường xưa hơn hết trong mọi lối xưa!
Con đò ngang chở tôi qua dòng sông chảy quanh quất giữa một vùng quê ngoại ô thành phố bây giờ, nào có phải là chuyến trở về cái bến quê ngày xưa của tôi đâu mà ký ức lại lấp lánh hồi quang đến thế. Thì ra gió xuân là cái thứ gió biết đánh thức từng quá khứ, biết gợi mở từng tâm tưởng.
Khách ngồi trên đò, hầu như mọi câu chuyện về Tết đều dốc về nguồn cội xa lắc của thời nào. Cái mùi hương từ đám cúng tất niên bên bến sông lan xa trong gió đưa như chưng cất thanh lọc mọi tâm hồn bay lên dặt dìu theo từng điệu nhớ. Tiếng hát khe khẽ của một cô gái nào đó ngồi phía mũi con thuyền cất lên như thỏ thẻ một niềm cảm xúc: Nhà tôi bên chiếc cầu soi nước. Em đến tôi một lần. Bao lũ chim rừng hợp đàn trên khắp bến xuân… Sương mênh mông che lấp kín non xanh. Ôi cánh buồm nâu còn trên lớp sóng xuân… Tôi cũng muốn hòa với giọng hát kia như cộng hưởng một tiếng vang ngân của niềm xao xuyến, thế nhưng ông lái đò lại dẫn dắt tôi về một bờ bến, mà nhắm con mắt lại nhìn xa xa…, tôi lại thấy mồn một tuổi thơ của mình, cũng trên cái bến nước như thế này đây.
Ông lái đò nói với tôi rằng: ngày Tết ngày xuân, người về thăm quê, người đi chơi xuân qua bến sông này đông vui hơn mọi ngày. Còn ông làm nghề đánh bắt cá trên sông này đã hơn ba mươi năm rồi, hễ cứ gặp ai thích được qua lại thăm thú quang cảnh sông núi nơi này, thì ông đưa khách qua lại kiếm thêm ít tiền công chứ chẳng phải nghề nghiệp đò giang gì. Dù vậy tôi vẫn được nghe ông kể lại những tục lệ xưa nơi đây. Cũng giống như ở quê tôi, hàng năm những người vạn đò sinh sống trên sông nước, đến ngày Tết đều tổ chức lễ cúng mãn mùa (tất niên) trên bến sông. Họ thả những chiếc bè chuối sắp sẵn lễ vật hoa quả bánh trái cho trôi ra giữa dòng. Chi tiết này nhắc tôi nhớ lại cái bến quê ấu thơ thơm lừng khói trầm hương giữa ngút ngàn sương khói thời gian.
Ngày xưa cứ mỗi lần đi xem những lễ cúng mãn mùa vạn đò như thế, tôi và lũ con nít cùng xóm, tất cả trần truồng hò reo bơi ra giữa dòng sông, vớt những chiếc bè chuối còn cháy đỏ hương đèn lấy đồ cúng trên bè chia nhau ăn một cách ngon lành. Đồ cúng thì cũng chỉ là hoa quả, chè xôi đơn sơ, ấy vậy mà cái mùi hương và cái vị ngọt ngào của những thứ hoa trái ấy còn ngọt lịm và thơm tho mãi cho đến tận bây giờ. Nhớ nhất là cô bạn nhỏ láng giềng của tôi, vì con gái chẳng biết bơi lội trên sông nên cứ ngồi trên bờ vỗ tay hò reo tán thưởng đám con trai đang vùng vẫy tung tóe trên sông nước ra sức kéo những chiếc bè chuối vào bờ. Thường những lần say sưa “chiến thắng” ấy, tôi giành những phần trái quả ngon lành nhất cho cô bạn nhỏ láng giềng. Mỗi lần như vậy, lũ trẻ con hàng xóm vây quanh trêu chọc cắp đôi chúng tôi là chồng vợ, đến độ có lúc tôi tức giận suýt phải đánh nhau, còn cô bạn láng giềng thì hờn dỗi, con mắt đỏ hoe ngồi ngắm sông mà… khóc.
Vậy rồi… mỗi ngày sông mỗi đi xa! Cái bờ bến ấu thơ xa xưa ấy giờ đã lở xuống sông sâu, và thời gian vẫn miệt mài thường hằng cái công việc nước chảy đá mòn muôn thuở. Thế nhưng, cái con mắt đẹp đỏ hoe của người bạn nhỏ láng giềng cứ theo cùng tôi, lặn sâu trong ký ức, hễ có dịp là ánh lên long lanh gọi tên trí nhớ quay về. Ví như bây giờ trên con đò ngang này đây, chỉ là một cuộc du xuân bất chợt lang thang ở một vùng quê ngoại ô thành phố. Chẳng có ngày xưa nào của tôi ở cái bến bờ này, nhưng sao vẫn cứ thấy quen quen bóng dáng những cuộc đời. Vẫn dậy trong lòng một nỗi mênh mang, nghe như trong gió xuân phơn phớt thổi qua dòng sông, mơ hồ có tiếng của ai đâu đó réo gọi tên mình.
Dòng sông chừng như không hiện thực nữa rồi, cả đàn cò trắng bay lả bay la trên bờ bến ven sông cũng không hiện thực. Tất cả như tranh vẽ, như ngày xưa lũ lượt ùa về dọi chiếu quang ba xuống dòng sông khi tỏ khi mờ những vọng ảnh. Bước xuống khỏi con đò, đặt chân trên bến sông rồi, vậy mà cái tâm thế thơ mơ của tôi cứ như thấm đẫm hương hoa của thời nào ngây ngất suốt một quãng đường thơm!
Nguyễn Nhã Tiên
Nguồn: GNO
