Cổ sử truyện
CON GÁI ĐỨC PHẬT
(Hành trạng của chư Thánh ni
& những cận sự nữ đặc biệt và thù thắng)
Tỳ-khưu-ni Subhā
(Người cho con mắt đẹp)
Vốn là con gái của một bà-la-môn danh giá nổi tiếng ở kinh thành Rājagaha (Vương Xá), vì có thân hình và tay chân rất đẹp nên nàng có tên là Subhā (người đẹp)1.
(1) Ghi theo “Subhā ở rừng xoài Jīvaka (Therī,150)
Khi bậc Đạo sư ở Jetavana (Trúc Lâm), nàng hay đi nghe pháp nên có đức tin và trở thành một cận sự nữ. Càng nghe pháp chừng nào, nàng càng thấm thía sự mong manh của kiếp người, thấy sự nguy hiểm trong các dục và chỉ mong sự an tịnh trong đời sống viễn ly. Do vậy, nàng đã xuất gia với trưởng lão ni Gotamī, được hướng dẫn thiền quán, không lâu sau nàng đắc quả Bất lai.
Hôm kia, sau khi trì bình khất thực, ngọ trai xong, tỳ- khưu-ni Subhā đi vào rừng xoài của thần y Jīvaka để nghỉ trưa. Trên con đường vắng, chợt một chàng trai du côn, du đãng thấy nàng đi một mình nên chận lại và trân tráo đòi thỏa mãn dục lạc. Tỳ-khưu-ni Subhā đã giảng dạy cho tên thanh niên hư hỏng một bài học về sự nguy hiểm của các dục, về sự an tịnh của đời sống viễn ly. Nói gì thì nói, lời nàng chỉ như nước đổ đầu vịt, thanh niên cứ đòi thỏa mãn cơn khát dục của mình cho bằng được.
Không biết sao hơn, tỳ-khưu-ni Subhā bèn hỏi lý do tại sao cứ khăng khăng đòi hỏi vô lý khi nàng đã xuất gia, sống đời vô dục. Thanh niên bảo là vì nàng đẹp quá, không cầm lòng được. Tỳ-khưu-ni Subhā bèn hỏi là đẹp ở chỗ nào? Thanh niên bảo là đôi mắt cô đẹp quá!
Tỳ-khưu-ni Subhā bèn móc một con mắt, trao cho chàng thanh niên rồi nói: “Đây là con mắt mà ngươi bảo là đẹp, ngươi hãy lấy đi; còn đối với ta nó là con mắt có tội!” Chàng thanh niên sợ hãi quá, khủng khiếp quá và xin nàng xá lỗi cho.
Tỳ-khưu-ni Subhā sau đó gặp đức Phật, do thần thông lực của ngài và còn do tâm xuất ly quá vi diệu của nàng mà con mắt khuyết được trở lại như cũ.
Bậc Đạo sư biết được tâm trạng, căn duyên và trình độ của nàng nên ngài đã giáo giới những điều cần thiết. Tỳ-khưu-ni Subhā cố trấn giữ sự hỷ lạc dâng đầy khắp cả người, phát triển thiền quán, chứng được quả vị A-la-hán (1), với hiểu biết ý nghĩa và hiểu biết về pháp (2). Sau thời gian an trú niềm vui siêu thế, nghĩ đến những gì đã chứng được nàng nói lên câu chuyện của nàng với chàng thanh niên du đãng bằng những bài kệ; và các vị kết tập sư đã thuật lại như sau:
– Nơi khu rừng xoài của thần y Jīvaka. Có cây xanh, bóng mát. Có suối hát, lá reo. Có bềnh bồng hương và bồng bềnh nắng ấm. Có tỳ-khưu-ni Subhā. Một vị thánh A-na-hàm. Dung nghi dịu dàng. Từng bước đi nhàn thoát, thảnh thơi. Hướng đến khu vườn. Một trú xứ tuyệt vời. Để thọ hưởng lạc thiền, lạc quả. Bất chợt có con trai người thợ bạc. Tướng mạo bảnh chọe, đẹp trai. Du gót lang thang. Nổi tiếng điếm đàng. Du côn, du đãng. Thấy nàng, hắn bèn ngáng đường chận lại. Cất lời sàm sỡ. Chọc ghẹo Thánh ni!
(1) Theo “Dictionary Pāḷi Proper Names”.
(2) Cách nói khác về Tứ vô ngại giải.
Nàng đưa đôi mắt dịu hiền, cất tiếng hỏi:
Này! Ta có gì sái quấy (aparāddhaṃ)
Ta có gì lầm lỗi
Ta có gì không phải
Đã xúc phạm đến ngươi
Mà ngươi lại chận đường ta
Một nữ Ni phạm hạnh
Thật chẳng thích hợp chút nào
Chẳng phải lẽ chút nào
Khi mà một người đàn ông
Lại đụng đến một người nữ xuất gia
Đã lựa chọn con đường rời xa các dục
Con đường trong sạch
Con đường thiêng liêng
Con đường không chút bợn nhơ
(anaṅgaṇaṃ)(1)
Sao ngươi dám cản đường ta
Kẻ đã viễn ly sắc dục
Tâm ta thật thanh tịnh
Tâm ngươi không thanh tịnh
Ngươi đầy tham, đầy uế
Ta không tham, không uế!
(1) Những ghi chú và những phóng tác này là dựa theo “Chú giải Trưởng Lão Ni Kệ” của William Pruit, bản Việt ngữ của tỳ-khưu Siêu Minh -NXB tổng hợp Tp. HCM, phát hành năm 2008.
Chàng trai con người thợ kim hoàn nghe vậy, cất lời tán tỉnh say sưa:
Ôi! Nàng trẻ trung và xinh đẹp xiết bao!
Sao lại phải xuất gia
Xuất gia làm gì cho uổng phí
Hãy quẳng áo cà-sa đi
Và hãy đến đây cùng ta
Vào cánh rừng trổ đầy hoa
Mà tha hồ vui chơi dục lạc
Nàng có thấy không
Cây cối tỏa hương thơm
Ngạt ngào khắp mọi nơi
Chỉ cần một cơn gió nhẹ thoảng qua
Là đất trời tràn ngập phấn hoa
Báo hiệu mùa xuân bắt đầu (paṭhama-vasanto)
Là mùa của hạnh phúc
Là mùa của giao hoan dục lạc!
Nàng có nghe không
Từng mầm cây, ngọn lá
Đều cất tiếng thì thầm
Hoặc hát ca vui sướng
Dâng tràn bao cảm xúc
Thế mà nàng lại thui thủi một mình
Lặng lẽ đi vào rừng
Không có bạn đồng hành
Thì lấy gì làm thích thú?
Nàng có biết không
Rừng là nơi thanh vắng
Là nơi đầy kinh sợ
Những bầy thú rình mồi
Chúng thường xuyên lui tới
Nào cọp, nào beo, nào sư tử
Lại còn những con voi cái động dục
Rống lên gọi đực
Khiếp đảm, kinh hoàng!
Nàng có biết không
Nàng là con búp bê vàng chói
Nàng là tiên nữ vườn trời
Độc nhất vô nhị
Tuyệt mỹ trên thế gian
Nàng đắp lụa Kāsi Mượt mà, bóng loáng
Duyên dáng, dịu dàng
Ta sống nô lệ nàng
Ta sẽ ngoan ngoãn phục dịch nàng
(vasānugo)
Không người nữ trên đời
Không một sanh loại nào
Mà ta yêu hơn nàng
Hỡi nàng mắt dịu hiền
Như mắt Kinnarī đa tình, quyến rũ
Nếu nàng theo lời ta
Sẽ sống tràn đầy hạnh phúc
Nơi một trú cư lộng lẫy
Trong tòa lâu đài rực rỡ (pāsāda-vimāna-vāsinī)
Có sự phục vụ ân cần
Của người hầu, thị nữ
Nàng khoác lụa mịn Kāsi
Có vòng hoa, bôi sáp đỏ
Ta làm nhiều trang sức
Bằng châu báu ngọc ngà
Nhiều kiểu dáng phong phú và sang quý
Rồi nàng leo lên giường hoa
Gỗ chiên đàn, lõi thơm
(candana-maṇḍa-sara-gandhikaṃ)
Che màn đẹp tinh sạch
Có chăn mềm lông ngỗng
Trải nệm lông cừu dài
Nàng như một búp sen xanh vươn lên từ nước
Chưa đụng tới bởi một người đàn ông nào
(a-manussa-sevitaṃ)
Bởi lẽ chỉ để dành cho thần linh
Chẳng có ai dám thưởng ngoạn
Nếu nàng sống phạm hạnh như vậy
Một cuộc đời giới đức như thế
Cũng tương tự như búp sen xanh kia
Chưa ai được thưởng thức
Tứ chi, thân thể nàng
Rồi sẽ trải qua thời gian
Yếu đau và già lão
Thì quả thật là vô ích!
Nghe chàng trai ca ngợi, tán thán sắc đẹp nàng. Câu chữ như xoa dầu. Miệng lưỡi như bôi mỡ. Nàng bèn đáp rằng:
Này hỡi chàng trai
Ở đây là cái gì
Nơi cái thân thể này
Mà ngươi xem là tuyệt diệu
Ta chỉ thấy lông và tóc
La liệt nơi bãi tha ma
Thối tha và ghê tởm
Cái xác chết tan rữa
Ruồi nhặng và sâu kiến
Vậy ngươi thấy cái gì
Ngươi thấy đẹp chỗ nào
Nơi cái thân hôi hám này
Khi ngươi thốt ra lời
Si mê, vô ý thức
Tán dương sắc đẹp ta?
Khi được hỏi vậy. Chàng trai con người thợ bạc chú mục và đăm đăm nhìn nàng. Quả thật dù nàng không trang điểm. Mái tóc thanh xuân đã cắt bỏ đi rồi. Nhưng mà sao nàng lại tuyệt đẹp đến thế. Chỉ cái liếc mắt đầu tiên nhìn nàng. Chàng trai đã phải lòng rồi. Và yêu một cách thiết tha. Một cách say đắm. Bây giờ, rõ ràng là chàng trai bị hớp hồn bởi đôi mắt, bởi ánh mắt. Nên hắn đáp:
Chính đôi mắt nàng
Trông tựa như mắt thỏ (tūri)
Trông tựa như mắt nai
Trông tựa như mắt gà mái
Chỉ nhìn thấy đôi mắt ấy thôi
Dục lạc ta tăng trưởng
Ham muốn lại dâng trào!
Ôi! Con mắt nơi gương mặt nàng
Sáng chói như vàng ròng
Sánh tựa búp sen xanh
Vô uế, vô tỳ vết
Chỉ nhìn thấy con mắt nàng
Dục lạc ta tăng trưởng
Ham muốn lại dâng trào!
Cho dù nàng đi đâu xa
Ta vẫn nhớ, vẫn hình dung
Cặp lông mi đen dài (dīgha-pakhume)
Không gì ta yêu hơn
Ánh mắt tuyệt trần ấy.
Chàng thanh niên nói miên man, nói mê man ca tụng ánh mắt, con mắt, lông mi. Và có lẽ cậu ta cũng điên đảo, điên loạn, chết ngộp trong đôi mắt của vị nữ Ni. Nên nàng đưa ra những lời nhắc nhở:
Này hỡi chàng trai
Ngươi đã đi theo con đường xấu quấy
Ngươi lại ham muốn ta
Lại mong ước ta
Khi ta đã là con gái của đức Phật
Con gái đích thực của đấng Giác Ngộ
Sao ngươi không đi tìm
Những cô gái khác trên thế gian
Thế là ngươi đã đi vào tà đạo
Tà đạo thì nguy hiểm
Vì phủ đầy chông gai
Ngươi không sợ hãi ư?
Chánh đạo thì vững chắc
Thẳng tắp và an toàn
Nhưng ngươi lại bỏ qua
Ngươi muốn tìm mặt trăng mà chơi
Ngươi muốn nhảy qua núi Mê-ru
Đấy là cái cách mà ngươi
Do điên loạn và ngu ngốc
Muốn tìm đến ta đó!
Nhà ngươi có biết không
Trên đời này, cõi trời
Bất kỳ thế giới nào
Ta không còn ước muốn
Ta không thích tham ái
Dẫu chúng là đối tượng nào
Khi thánh đạo khởi lên
Sẽ tiêu diệt cả thảy
Giết hại tận gốc rễ
Cả dây leo, tua uốn!
Ta muốn như vậy đó!
Giống như ngọn lửa hừng
Nhảy khỏi đống than đỏ
Chỉ còn lại tàn tro
Ta muốn như vậy đó!
Tựa như bát thuốc độc
Bị ngọn lửa thiêu đốt
Khô cạn chẳng còn gì
Khi thánh đạo khởi lên
Chúng sẽ bị tống khứ
Chúng sẽ bị hủy diệt
Ta muốn như vậy đó!
Và này, hỡi chàng trai
Có thể có nữ nhân
Dầu xuất gia theo Phật
Nhưng không học giáo pháp
Không hành theo giáo pháp
Không thấy rõ ngũ uẩn
Không am hiểu thấu đáo
Không quan sát kỹ càng
Bị ái tham chi phối
Bị dục lạc chi phối
Thì ngươi hãy quyến rũ
Hãy cám dỗ người ấy
Hãy mê hoặc người ấy
Làm hại được người ấy!
Còn ta thì sao nào
Ta đã có học tập
Ta đã có thực hành
Ta lại khéo quan sát
Thấy rõ nhân và quả
Nếu ngươi tìm cách quyến rũ ta
Thì ngươi chỉ chuốc lấy sầu khổ
Cả bây giờ và cả tương lai!
Là con gái của đức Phật
Là con gái của đức Chánh Đẳng Giác
Ta thường trực chánh niệm
Ta thường trực tỉnh giác
Thấy rõ trò múa rối
Của tưởng tri và ảo vọng
Thấy mắng nhiếc và khen thưởng
Hoặc lăng nhục, kính trọng
Thấy hạnh phúc và đau khổ
Hoặc khoái lạc, khó chịu
Chỉ là cặp phạm trù tương đãi
Hữu vi và vô thường
Là bóng chớp, bọt nổi
Trong ba cõi, bốn loài
Là cấu uế, lậu hoặc
Đều sầu bi, ưu não
Nơi những sanh hữu ấy
Thật chúng chẳng có gì (sabbasmiṃ yeva)
Cũng chẳng có điều gì
(sabbatth’eva)
Để tâm ta dính mắc
Để tâm ta chấp thủ
Ta là đệ tử Ni
Con gái đức Thiện Thệ
Ta đã dấn thân bước
Ta đang di chuyển theo
Trên đường đạo tám ngành (magga’aṭṭhaṅgika-yāna-yāyini)
Mũi tên đã được rút ra (uddhaṭa-sallā)
Vô bệnh, vô tỳ vết
Tâm tràn đầy an hỷ
Nơi trú xứ thanh tịnh
Và này chàng thanh niên
Ngươi bảo ta là búp bê vàng chói
Búp bê ấy là gì nào
Mà khéo tô, khéo vẽ
Khéo sơn quét, điểm trang
Những con rối bằng gỗ (dāruka-pillakāni)
Có những khúc cây được cột vào
Bởi những sợi dây kết buộc
Cũng có tay, có chân
Có thân thể, mặt mũi
Thế rồi, những vũ nữ
Được kéo vào, thả ra
Nó nhảy múa, lắc lư
Nhiều điệu dáng khác nhau
Tất là được hình thành
Do sự kết hợp ấy
Bây giờ, này chàng trai
Nếu gỗ được tháo rời
Dây que ấy được rút
Nếu cây hết kết buộc
Nối kết bị loại bỏ
Búp bê sẽ không còn
Múa rối rồi cũng dứt
Chẳng còn gì nữa cả
Vậy ngươi say đắm ở chỗ nào
Thân ta đây cũng vậy
Do bốn đại kết hợp
Đến khi chúng rã tan
Chẳng còn gì nữa cả
Vậy ngươi say đắm ở chỗ nào?
Ngươi bảo ta là tiên nữ nhà trời
Là do ngươi tự vẽ
Do tâm ý say đắm
Do tâm ý mê tưởng
Chỉ là hình vẽ thôi
Như hình vẽ trên tường
Nó giống như ảo mộng
Nó giống như ảo giác
Nó giống như ảo thuật
Như cây vàng trong mộng
Mù lòa ngươi chạy theo
Cái trống không, không thực
Chẳng có gì ở đấy cả!
Ngươi tán dương ta đẹp
Mắt gà mái, mắt nai
Cũng do ngươi vẽ ra
Vẽ ra và tưởng tượng
Đôi mắt ta ấy à!
Chỉ là cục bi tròn
Đặt vào trong hốc mắt
Một lỗ trống bộng cây
Nó rỉ ra nước mắt
Nó tiết ra cứt ghèn
Dơ uế và hôi hám
Thế mà này, chàng trai
Ngươi lại khen đôi mắt
Ngươi lại si đôi mắt
Nhưng đối với ta
Do nó ngươi mê cuồng
Do nó ngươi say đắm
Vậy thì đối với ta
Nó sinh ra tội lỗi
Giờ ta sẽ cho ngươi
Con mắt ‘tuyệt vời’ ấy!
Nói thế xong, nữ Ni phạm hạnh, với tâm không chấp trước, với tâm rất thản nhiên, bóc một con mắt đẹp, trao cho chàng thanh niên. Và nói:
Hãy cầm lấy
Con mắt ô uế này
Đi đâu cho khuất mắt!
Chàng trai du đãng thấy vậy, toát mồ hôi, kinh hoàng. Thân tâm đều bủn rủn. Khi ấy tham liền diệt. Hắn khẩn cầu xin lỗi:
Mong rằng Phạm hạnh Ni
Được an ổn trở lại
Ta sẽ không còn dám
Xâm phạm thế này nữa
Tội lỗi ta đã làm
Chẳng khác ôm lửa hừng
Như thể nắm rắn độc
Ta sẽ bị quả báo
Mong người hãy tha thứ!
Thoát khỏi bị xúc phạm, vị tỳ-khưu-ni ấy, từ đấy đi đến đảnh lễ đức Giác Ngộ thù thắng; thấy được tướng công đức, quang hảo và mỹ toàn của ngài, mắt của nàng hồi phục, được trở lại như xưa.
Minh Đức Triều Tâm Ảnh
Nhà xuất bản Văn Học
Tái bản 2014
