Hán nhập chùa lúc mười hai tuổi, cúi đầu xuống tự lấy kéo cắt nham nhở. Nói với cha mẹ thế này. Con kiếp tu, không ở nhà với cha mẹ được. Con vào chùa nhưng vẫn nhớ cha mẹ, ngày đầu hàng tháng, nhớ lên với con. Cha mẹ Hán không dám cản. Lúc mang bầu hắn mẹ hắn đang đi chợ thì có bà lão đi từ trong nhà gọi với ra bảo vào đây. Rồi vào cái nhà (thực ra giống như một cái am thì đúng hơn).
Thí chủ ạ, đứa con này thí chủ đang mang, giữ cũng không được. Có hình dạng, có con người nhưng không thuộc về thí chủ. Thuộc về Phật, chỉ là thời gian nhập tràng thôi. Thôi, nhìn thấy con là có con, cứ tin như vậy cũng được. Mẹ Hán về nhà buồn lắm, đêm khuya vần vò bụng nói với chồng. Cha Hán không tin sùng bất cứ cái gì bao giờ nhưng nghe chuyện lạ đời cũng không trách giận gì mẹ Hán cả tin. Thể nào thì thể, vẫn còn chờ nó ra đời, lớn lên. Tâm tính không lẽ không dạy bảo, ràng buộc được.
Hán sinh ra, trắng trẻo bụ bẫm đẹp mê hồn. Mắt đen láy, hiền không tả xiết. Tai to, năm đầu ngón tay cứ chum chúp. Không khóc cũng ít cười. Mẹ Hán nhìn con buồn đến muốn khóc. Cha Hán hỉ hả, thằng con trông thật đáng yêu, xinh đẹp. Chập chững đi rồi tập nói, Hán nhập cuộc với đám bạn hồn nhiên. Lũ trẻ suốt ngày tìm cành ổi đẽo súng cao su. Mỗi đứa thoăn thoắt trèo lên cây, chọn một cái chạng ưng ý, tỉ mẩn đẽo hết vỏ cho láng o láng óng, tìm dây cao su chằng cẩn thận vào nạng súng. Ối đứa bị dao phạm vào tay chảy máu khóc rống lên. Lũ trẻ tìm mấy bụi cây trong làng, mò mẫm ra tận bãi, rúc vào mấy đám gai rình chim bắn. “Đạn” là những viên sỏi nhỏ, kẹp vào giữa cái miếng cao su to to kéo giãn hết cỡ rồi nheo nheo một bên mắt, chạng hai chân y như những tài tử lành nghề trên ti vi nhằm mục tiêu đánh “bụp”. Mục tiêu ít khi “rụng” như trên phim mà chỉ thấy “tốn đạn” hoặc có bữa còn bắn cả vào người nhau, các “tài tử” la oai oái. Hán cũng lăm lăm như thế, nhảy cẫng lên mỗi lần đám bạn thu được chiến lợi phẩm. Nó buồn so, cảm thấy uất ức mỗi lần cầm súng lên mà mục tiêu lại vù đi đâu mất. Nếu mà có thể, nó muốn “bay” theo bóp nát mục tiêu trong bàn tay hoặc tóm mục tiêu lại cười hả hê. Nó muốn bằng lũ trẻ. Bọn chúng đi bắn chim mười lần thì ít nhất cũng được một hai. Hán thì hầu như chưa được lần nào. Bọn trẻ bảo, mắt mày to nhưng nhìn chim không ăn thua. Chỉ để trên trán chơi thôi. Hán uất.
Mấy hôm nay Hán để mắt đến cặp chim sâu trong vườn thường lích chích dưới cây chanh. Bắn chim trong vườn chẳng ham hố chi. Rồi lũ bạn cũng sẽ có đứa kích đểu, nói mày nhặt được của ai cho coi. Nhưng mà kệ, dù sao thì mình cũng tự tay mình bắn. Có được cái cảm giác bắn trúng một con chim là thích nhất rồi. Còn đứa nào tin thì tin. Hán ngồi nấp trong cửa sổ. Từ cửa sổ này ra đến chỗ cây chanh chỉ khoảng ba mét. Nấp trong cửa sổ lại quá an toàn, không đánh động đến lũ chim. Hán cười thầm trong bụng. Nó giương súng, nheo một mắt “ngắm” mục tiêu, kéo căng toàn bộ sợi dây cao su. Viên sỏi nhỏ đi “chuẩn” một đường. Con chim sâu nằm giãy giụa dưới gốc. Con chim còn lại hoảng hốt bay vù vù, mỏ không ngừng thốt ra những âm thanh khủng khiếp. Hán chạy vụt ra gốc cây. Một bên chân nhỏ xíu của con chim sâu giật giật, hua hua vô định dưới gốc. Từ cái mỏ xinh xắn màu sắc, một chút màu đỏ chảy nghiêng. Bụng con vật nhỏ hãy còn rung từng đợt khe khẽ dưới chùm lông mịn óng. Tự nhiên Hán mất hết hứng. Nó cầm con chim nhỏ trong tay nhưng không mang đi khoe ngay theo dự tính. Nó đặt con vật ở giữa bàn, sát cửa sổ. Con chim sâu còn lại, đứng từ tít trên cành cây xoan nhìn chằm chằm xuống bàn. Hán không dám nhìn lên chỗ con chim ấy đậu.
Năm tám tuổi, học lớp ba, Hán có vẻ phổng phao nhất lớp. Lớp Hán hai mươi mốt đứa, mười sáu đứa con trai. Hầu như bọn chúng không hôm nào không gây chuyện. Xô đẩy nhau tím bầm chân tay, kéo rách khăn quàng, đứt cúc áo là chuyện thường. Hán to nhất lớp, vừa được bầu làm lớp trưởng vừa được bọn trẻ kính nể. Bọn chúng thường “xin ý kiến Hán” để giải quyết những chuyện riêng tư của bọn con trai với nhau. Hoặc lôi kéo Hán bằng được vào phe của mình. Hán được bọn chúng kính nể nên đôi khi hết sức kẻ cả và máu chiến. Sẵn sàng dẫn cả lũ sang hỏi tội một đứa lớp khác có hành vi quậy phá lớp mình hay bắt nạt một “thằng em” của lớp. Nếu một thằng “đàn em” nào bị bêu đầu mẻ trán vì lũ bạn cùng trường là Hán xông vào đầu tiên, kéo cổ đứa ấy ra đấm đá rồi hô hào cả bọn nhảy vào. Hôm nay thằng Tần về, xồng xộc chạy vào lớp mặt cắt không ra máu kêu gọi. Thằng Phán 3a đánh tao bọn mày ơi. Hội Hán đang chơi bắn bi ở cửa lớp đứng dậy hết. Thằng Phán nhào theo rượt. Hán chặn giữa lỗ bi, xoạc chân ra tại chỗ. Thằng Phán dập đầu xuống đất, miệng cắn phải lưỡi mặn chát. Cả lũ vỗ tay ầm ầm. Thằng Phán mãi không nhúc nhích, cả hội hoảng đưa mắt nhìn Hán. Hán lật ngửa thằng bé dậy. Giữa miệng nó cái lưỡi sưng to phồng, máu đã đen thẫm lại. Bọn trẻ nháo nhào hét lên “thằng Phán chết toi rồi, thằng Phán chết toi rồi”. Hán cũng bỏ chạy theo như điên, òa khóc. Tối đêm đó nó không ngủ được, mơ đến cái miệng của thằng Phán cả đêm. Mẹ nó phải tát liên tục vào má con “kêu hồn nó về”. Nó ngơ ngác liên tục gọi Phán, Phán. Mẹ nó hiểu chuyện dịu dàng. Thằng Phán không sao, cắn phải lưỡi, bác sĩ khám bảo ngất do choáng vì bị đập đầu mạnh thôi. Nó ôm lấy mẹ, khóc ướt cả một bên vạt áo. Mừng cho thằng Phán hơn là sợ cha nó lăm lăm cây roi cuối nhà.
Hán thích con mèo đen tuyền trong nhà nhất. Con vật này lành hiền và thân với Hán. Suốt ngày nó nằm ngủ trong lòng Hán. Hán thích ngủ với mèo còn hơn với mẹ. Con mèo cuộn tròn trong lòng nó, bàn chân đưa đẩy vào bụng Hán. Hán vuốt nhè nhẹ khắp lưng con mèo, toàn thân con vật co lại rồi rưỡn ra tận hưởng âu yếm của chủ. Bỗng con vật co chân lại cào mạnh vuốt vào bụng Hán. Da Hán sướt sát, rỉ máu. Điên tiết, Hán xách cổ con mèo ném tít ra ngoài. Con mèo uất ức, choáng váng kêu gào ầm ĩ.
Năm mười sáu tuổi, chú tiểu đi tưới cây trong vườn. Vườn rộng mênh mông trồng toàn hoa, rau và mấy cây cảnh. Hai thùng nước hai bên vai chú tiểu gồng mình gánh từ giếng lên rồi lại đổ ào ào. Đất ướt đẫm, những lá cây cũng ướt đẫm. Chú tiểu xăng xái nhặt cỏ vườn. Con rắn ở đâu bò ra nhìn trừng trừng, nghếch hẳn cổ lên định mổ. Hán nhìn lại. Con rắn bỏ đi đến chỗ mấy cái gốc cây thì quấn lấy một con rắn khác. Cả hai quấn lấy nhau trườn ngang bò mất dạng. Chú tiểu đứng tần ngần.
Ngày lễ, nhà chùa đông như hội. Xe ô tô ở khắp nơi đổ về lễ lạt. Hương khói cháy bùng bùng, đỏ rực. Váy ngắn, váy dài hở cả lưng cúi đầu lạy tạ. Sư cụ sai chú tiểu đứng hầu lễ. Mắt chú tiểu lơ đãng. Sư cụ nhìn thấy, đuổi ra sau vườn bắt quét lá ở mấy chỗ cây mùa rụng. Chú tiểu cầm chổi phạt ngang đất. Lá cây bị đẩy đi, vườn chùa sáng trưng trưng. Chú tiểu quét chùa sạch nhỉ mày nhỉ? Hán giật mình. Chuyện, thì chỉ có việc quét chùa mà lại. Ai bảo tôi chỉ có mỗi việc quét chùa. Chú tiểu quay mặt lại cự nự. Thì làm tiểu, không quét chùa thì làm chi? Chẳng lẽ đi tán gái? Hai cô gái ôm nhau cười rũ rượi. Chú tiểu hằm hằm quay đi, chổi phạt sát đất. Hai cô gái hình như thấy mình quá đáng. Xin lỗi chú tiểu, chúng tôi không cố ý. Chỉ là như chúng tôi trêu một người bạn. Chú tiểu ngẩng lên. Nước da trắng bong, hồng ửng. Bàn tay chắp ngang ngực thành tâm. Một màu mắt cũng đen lay láy mênh mang. Chú tiểu bỏ dở chổi dựng vào thành tường quay đầu đi thẳng. Chiều hôm đó, giữa bốn bề nước, mấy nếp nhà chùa dạt trôi mênh mông. Lá đa rụng đỏ cả một lối vào chùa nhưng chú tiểu không dám ra chỗ cũ lấy cây chổi dài.
Sư cụ ngó thấy chú tiểu ngồi buồn tay bứt rứt ngọn cỏ thì đi vào trong lẩm nhẩm kinh tụng mõ. Không gian nhà chùa đẫm trong hơi sương nước bạc chiều thu. Chú tiểu cứ ngồi vậy cho đến khi tối hẳn. Sư cụ tự tay dọn cơm chay phật tử cúng lễ. Đời người không phải lúc nào cũng giữ được chắc chắn những suy nghĩ. Con cứ nghĩ kỹ đi con ạ, khắc biết làm thế nào. Chú tiểu chắp tay. Con đã biết làm thế nào từ năm mười hai tuổi. Cả hai cặm cụi ăn. Ánh điện vàng kéo hắt ra từ điện thờ ấm áp.
Chú tiểu khó ngủ. Không hiểu sao nhắm mắt lại là thấy cái nền đất của nhà chùa sạch bong lá. Và cô gái đứng đấy, tay chắp trước ngực, lòng mắt đen mà sâu, buồn bã. Gió thổi tung lá, đẩy cả cô gái đi xa một đoạn. Chú tiểu hốt hoảng ném cây chổi xuống đất rồi với tay theo cô gái. Chú tiểu bật dậy, vội vàng thắp nhang cúi đầu lầm rầm khấn. Sư cụ nằm nghiêng nghiêng nhìn qua. Chú tiểu vào giường trở lại. Sư cụ vẫn thở đều.
Mẹ Hán tay xách một làn nặng ì ạch lên con dốc vào thăm Hán. Hai mẹ con ngồi ở ngay bệ đá sân sau nhà chùa. Con ăn đi, cái này mẹ mới mua này, ngon lắm đấy. Còn tươi mà. Nhà chùa phật tử biếu cũng nhiều hoa quả, toàn quả ngon. Mẹ để lại ăn cùng cha, lần sau đừng mang vào nữa. Con ở đây chẳng thiếu gì. Con ở đây thì có gì? Chú tiểu quay nhìn mẹ. Người đàn bà nhìn xuống đất, nước mắt rơi thẳng xuống đất thâm thẩm, tôi tối. Con chẳng thuộc về cha mẹ nhưng con về lúc nào cũng được. Cha con buồn, cha con giận không muốn lên thăm con. Nhưng mẹ chắc là cha con không dám… Người đàn bà đứng dậy nhìn thẳng vào cái đầu không một ngọn tóc của thằng con. Tháng sau mẹ lại ra…
Chú tiểu nhét cả nửa quả cam vào miệng gục đầu xuống. Sư cụ lại gần. Việc đời và việc nhà giống nhau. Không cái gì dứt khỏi cha mẹ. Lúc nào con nhớ nhà thì về chơi. Gặp bạn bè nữa cho khuây khỏa. Đạo cũng ở giữa đời mà ra. Tự tách mình có khi lại thành nghiệp, không buộc nổi cái gì được nữa. Chú tiểu lè nửa quả cam xuống đất. Những múi cam hẵng còn nguyên nhưng méo mó, ướt nhượt. Chú tiểu tựa vào cây chổi tre khóc rưng rức. Gió mùa thu bứt những đợt lá cuối cùng để chuyển sang đông. Cành cây trơ trọi thẫm với mái ngói nhà chùa vẽ những hình đen đúa.
Mùa lễ hội mới bắt đầu. Vườn nhà chùa xanh mướt mát. Sư cụ chòm râu trước dài hơn một chút phất phơ trước gió. Đôi quang gánh dưới vai chú tiểu vừa hơn. Nước nổi trên những luống hoa, cây cối trong vườn. Nghiêng thùng đến luống hoa, một chú rắn bé như đầu ngón tay trườn ra, ngẩng cao đầu biến mất. Phía cuối vườn, đôi rắn lại quấn nhau trườn ngang. Chú tiểu cười khe khẽ. Mùa xuân lại có đợt khách mới, chú tiểu cầm ngang chổi quét những hạt mưa xuân đọng thành mủn trên thềm chùa. Chào chú tiểu. Chắc vẫn nhớ em nhỉ? Chú tiểu giật mình đánh rơi cán chổi. Đôi mắt đen láy nhìn thẳng vào hàng ria nhu nhú kéo thành một vệt ngang miệng. Năm ngoái anh cũng đứng quét chỗ này, nền đất đầy lá. Em vẫn nhớ như thế đấy. Năm nay nền đất không nhiều lá rụng, em đã phải xin đi lễ sớm hơn mấy tháng. Chú tiểu không nói một câu nào, hạ chổi xuống ngồi bệ đá. Mùa xuân sớm tắt nắng chỉ quện lại hương thơm ngọt ấm trong mưa bụi. Nữ thí chủ cuống quýt. Đầu anh không có tóc, mưa ướt hết rồi. Sẽ lạnh lắm đấy. Chú tiểu quay lại cười, chỉ cầm mà không quàng cái khăn cô gái đưa. Mùi thơm từ chiếc khăn nhẹ nhàng bay bổng. Khác hẳn tất cả những mùi mà chú tiểu từng ngửi. Một thứ mùi dịu dàng, ấm áp, ngọt ngào. Và thanh khiết, không nhìn thấy hương bay nhưng ấm ngọt đến tận bên trong. Nó vẫn còn một chút hơi, từ người cô gái mới gỡ ra. Chú tiểu cứ cầm như vậy, giữ mãi cái khăn trong tay. Cho đến khi cái hơi ấm bị mưa mùa xuân phủ bụi. Chỉ có mùi thơm là không tan. Thoang thoảng nơi chú tiểu.
Đã là mùa xuân.
Đầu tháng mà không thấy mẹ lên, chú tiểu thỉnh thoảng lại ra ngóng, nhầm lẫn bóng mẹ với cả một khách thập phương. Sư cụ bảo, sốt ruột thì về nha một vài hôm. Việc chùa tự thầy có thể sắp xếp được. Chú tiểu lắc đầu. Chắc mẹ con bận chi đó thôi. Không nay thì mai, thể nào mẹ cũng lên. Đang là dịp lễ lạt của chùa. Con không muốn về. Tùy con vậy. Nhưng nếu ở lại chùa thì đừng bất an. Nửa tháng sau người đàn bà mới xách làn lên thăm, điệu bộ tất tưởi, mệt mỏi. Cha con trúng gió, nằm liệt từ đầu tháng. Mẹ tranh thủ thôi, tối lại về. Cha con ở một mình không tiện, cha con lại không muốn ai trông. Cha con dặn mẹ không được nói với con. Nhưng mẹ sợ, con sốt ruột. Với lại lên thăm con, mẹ cũng không giấu được.
Chú tiểu xin phép sư cụ xuống núi. Cha con bệnh nặng, không đi lại được. Cũng không biết chừng nào cha con mới khỏe lại. Mình mẹ con chắc không kham nổi. Con về nhà, sẽ thắp nhang, cầu kinh hàng ngày. Sư cụ bảo. Tu đâu cũng là tu. Không cứ phải có chùa. Làm tốt những việc trước mắt, cũng là một cách để giữ cái tâm. Chú tiểu cúi đầu lạy sư phụ.
Mùa hè nắng chói chang, sư cụ hạn chế thắp hương trong chùa. Cô gái cúi đầu chắp tay trước mặt sư cụ. Đôi mắt đen hoảng hốt. Con không được gặp chú tiểu. Con không chờ được đến mùa xuân nữa…Sư cụ chỉ tay xuống đường lên núi. Mùi hương giữa trưa hè quấn theo bước chân cô gái đổ dốc. Sư cụ lẩm nhẩm. Còn lại là tùy duyên.
Hán lau người thay quần áo cho cha. Người đàn ông thỉnh thoảng lại cười vu vơ nhưng đã hơi nhúc nhắc được đầu ngón tay ngón chân. Người đàn bà lấy khăn mặt sạch lau mồ hôi ướt đẫm mặt con. Người đàn bà nhìn Hán cười cười. Người đàn ông cũng cười nhẹ nhõm.
Mùa thu, cô gái đã trở thành khách quen trong nhà Hán. Bà mẹ gọi cô gái là con gái. Người cha nằm gọi cô khi cần cốc nước, cái khăn. Cô gái nhanh nhẹn thắp nhang mỗi lần biết là Hán sửa sắp cầu kinh. Lúc Hán ngồi cầu kinh, cô gái chắp tay ngồi ngay cạnh, chờ hết bài mới lạy rồi đứng dậy. Sư cụ xuống thăm Hán khi về khẽ bảo. Tu được cũng cần duyên. Còn nếu không thì giữ được Phật trong lòng. Mang theo tượng Phật cũng không hẳn là tu. Nhìn thấy tượng Phật cũng không hẳn chân tu. Chỉ có giữ được Phật trong lòng mới gọi là chân tu. Rồi sư cụ nhắc lại, con đừng tự ép mình.
Tối đó Hán lại nằm mơ, cũng cái ngày mùa thu, lá cây rơi đỏ nhà chùa. Người con gái chắp tay đứng trước mặt, đôi mắt đen lay láy mênh mông. Cha đã đỡ hơn, mẹ cũng ổn định trở lại. Ngày mai xin phép cha mẹ đi chơi. Mùa thu, hẳn là những con đường quanh lối lên chùa đều rất đẹp. Còn lại thì tùy duyên…
Truyện ngắn của Nguyễn Thị Hoa Xuân
