Kinh Trung Ấm
Dao Tần Trúc Phật Niệm dịch
Bản Việt dịch của Thích Nữ Tịnh Quang
***
PHẨM THỨ NHẤT: NHƯ LAI NĂM HOẰNG THỆ NGUYỆN VÀO TRUNG ẤM GIÁO HÓA
Tôi nghe như vầy:
Một thời Đức Phật ở phía Bắc cách thành Ca Tỳ La Bà Đâu Song Thọ bốn mươi chín bộ. Vào ngày thứ tám lúc nửa đêm khi sao mai vừa mọc, Đức Như Lai thoáng chốc rời khỏi toái thân xá lợi, như năm pháp Hoằng Thệ của Chư Phật.
Khi Đức Phật giáng sinh thì sáu phương trời đất đều chấn động, Chư Phật mười phương đều đến phù trợ. Đây là pháp Hoằng thệ thứ nhứt.
Thế nào là sáu phương chấn động? Phương đông nhô lên thì phương tây lặn xuống; phương tây nhô lên thì phương đông lặn xuống. Phương bắc nhô lên thì phương nam lặn xuống; phương nam nhô lên thì phương bắc lặn xuống. Rồi bốn phương đồng cùng nhô lên thì hướng giữa lặn xuống; và hướng giữa nhô lên thì bốn phương đều lặn xuống.
Đương lúc Đức Như Lai vừa cất bước chân đi bảy bước thì thiên hạ rung chuyển, chư Phật mười phương đều đến phù trợ. Đây là pháp Hoằng thệ thứ hai.
Đức Như Lai đến dưới cội cây bồ đề, ngồi thế kiết già. Ngài nguyện rằng: Nếu ta không thành Phật thì sẽ không rời khỏi nơi này; lúc đó trời đất rung chuyển, chư Phật mười phương đều đến phù trợ. Đây là pháp Hoằng thệ thứ ba.
Tên của Như Lai, Ma Ba Tuần tuy nghe mà tâm không hoảng sợ. Với thệ nguyện lực này nên trời đất rúng động, chư Phật mười phương đều đến phù trợ. Đây là pháp Hoằng thệ thứ tư.
Đức Như Lai xả thân thọ mạng, thị hiện diệt độ, vào Trung Ấm thân giáo hóa chúng sanh, lúc này trời đất rung động, chư Phật mười phương đều đến ca ngợi. Đây là pháp Hoằng thệ thứ năm.
Bây giờ Đức Thế Tôn nhập Hỏa Diệm Tam Muội, khiến cho tất cả chúng sanh trong ba cõi như Trời, Rồng, Quỷ Thần, A Tu La, Chân Đà La, Càn Thát Bà, Ca Lưu La, Cưu Bàn Trà, Phú Đơn Na, Nhơn và Phi Nhơn đều thấy đức Như Lai ngồi trên hoa sen báu.
Lúc đó đức Thế Tôn hướng về xá lợi mà nói kệ rằng:
Ở trong vô số kiếp
Địa chủng này nuôi ngươi
Nay ta từ giã ngươi
Mừng như rắn lột da
Trong năm đường sinh tử
Nơi nào cũng có ngươi
Tạm thời được bỏ thân
Tịch diệt nào tham trước
Uy thần vào địa giới
Ngươi không được độ sao!
Chao ơi khổ biệt ly
Sống chết mãi quay quần
Oai Thần chư Phật đến
Vô số nơi để độ.
Khi Đức Thế Tôn nói kệ này xong, từ giữa lòng bàn chân lên đến nhục kế của Ngài phóng ra tám mươi bốn nghìn ức hào quang, soi khắp ba nghìn đại thiên thế giới, cho đến Hư Không Giới, chúng sanh trong cõi nầy đều thấy được ánh sáng, hoặc có vị tìm ánh sáng mà đến, hoặc có Chư Phật sai các Bồ Tát đến cõi Ta Bà.
Bấy giờ Đức Thế Tôn quán chiếu ở bên trong, thân Trung Ấm này rất là vi tế, chỉ riêng Phật Thế Tôn mới có thể thấy được. Cho dù chúng sanh ở bực Hữu Học và Vô Học, Nhất Trụ, Nhị Trụ cho đến Cửu Trụ cũng không thể thấy được cảnh giới kia.
Ta nay dùng oai thần của Phật nhập Chiếu Minh Tam Muội, khiến cho bốn bộ chúng: Tỳ Kheo, Tỳ Kheo Ni, Ưu Bà Tắt và Ưu Bà Di thấy được hình thái vi tế nầy. Lúc này Đức Thế Tôn lại nhập Vô Ngại Định.
Ngài quán chúng sanh ở trong Không Giới khi sanh khi diệt, như chỗ hành cấm giới của các Như Lai, hư vô vắng lặng thì quán Bất tịnh tưởng, một trăm bảy mươi hành khổ gốc từ nhân duyên, cho đến thập nhị sanh tử trói buộc chúng sanh. Ngay đây Đức Thế Tôn bèn nói kệ rằng:
Nay đang nhập vi diệu
Trung Ấm hình cực vi
Hóa độ chúng sanh kia
Hơn ở Diêm Phù Đề
Thường tướng – Vô Sở trước
Lạc tướng – không vô định
Kiến lập nền đạo đức
Lìa trần không tham đắm
Vốn từ vô số kiếp
Cứu người khó độ kia
Hà huống Trung Ấm thân
Không gì khó hơn cả
Nay ta tâm nguyện lớn
Chẳng loạn, chẳng nhiễm ô
Gốc bồ đề đạo đức
Pháp phạm hạnh viên toàn.
Bây giờ Đức Thế Tôn nói kệ này xong, lại phóng ánh quang từ tướng lông trắng giữa chặn mày, chiếu khắp vô lượng vô hạn ức thế giới của Đông phương, Nam phương, Tây phương và Bắc phương, và rồi Ngài hoàn nhiếp lại ánh sáng, ánh sáng ấy xoay quanh Phật bảy vòng rồi nhập vào nhục kế.
Thế rồi Đức Bồ Tát Di Lặc từ chỗ ngồi đứng dậy trịch áo bày vai hữu và quỳ xuống, chắp tay trước ngực bạch Phật rằng: Hay thay, Đức Thế Tôn. Đây là điều chưa ai từng nghe, chưa ai từng thấy. Chúng sanh Trung Ấm thể chất rất vi tế, thọ mạng dài ngắn ăn uống tốt xấu … các loại ấy ra sao, chúng con xin muốn được nghe. Đức Thế Tôn bèn bảo rằng: Lắng nghe cho kỹ và khéo suy nghĩ, ta nay phân biệt rõ ràng cho Ông.
Thế nào Di Lặc? Ở cõi Diêm Phù Đề đứa trẻ khi mới lọt lòng, người mẹ bồng ẵm cho bú sữa mình đến khi ba tuổi, hết bao nhiêu sữa? Di Lặc đáp rằng: Uống đến một trăm tám mươi hộc sữa. Ngoài ra, khi còn trong bụng mẹ đã được nuôi dưỡng bằng huyết phần của mẹ rồi.
Cõi Đông Phất Vu Đãn đứa bé khi vừa ra đời cho đến lên ba, uống đến một nghìn tám trăm hộc sữa.
Cõi Tây Câu Da Ni đứa trẻ khi vừa mới ra đời cho đến lên ba, uống đến tám trăm tám mươi hộc.
Cõi Bắc Uất Đan Viết đứa trẻ khi vừa mới lọt lòng thì ngồi được, nhiều người đi đường đưa đầu ngón tay vào miệng đứa bé cho nó bú; bảy ngày sau đứa bé trưởng thành, cõi này không có sữa, chúng sanh Trung Ấm nương làn gió để uống ăn.
Thọ mạng của chúng sanh ở cõi Diêm Phù Đề là một trăm tuổi. Cõi Đông Phất Vu Đãi là năm trăm tuổi. Cõi Tây Câu Da Ni hai trăm năm mươi tuổi cõi Uất Đan Viết là một nghìn tuổi. Thọ mạng của thân Trung Ấm chỉ có bảy ngày. Nhân diện (khuôn mặt) của châu Diêm Phù Đề là trên rộng dưới hẹp (hình trái lê). Châu Phất Vu Đãi thì mặt tròn. Châu Câu Da Ni trên hẹp dưới rộng, và châu Uất Đan Viết thì mặt chữ điền. Diện mạo của chúng sanh Trung Ấm như Hóa Tự Tại Thiên. Ở cõi nầy danh hiệu của Phật Thích Ca Mâu Ni đã hoàn toàn diệt mất.
Đức Diệu Giác Như Lai xuất hiện ở đời, đầy đủ mười danh hiệu: Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn. Ở giữa hư không Ngài ngồi trên hoa sen báu, phóng ánh sáng của tướng lưỡi soi thấu tám mươi bảy ức hằng hà sa số cõi Đông phương. Nước này có tên là Hóa, Phật hiệu là Kiên Cố, Ngài dùng Nhứt Thừa giáo hóa chúng sanh. Đức Phật nhìn thấy ánh sáng mới bảo các Bồ Tát cùng các quyến thuộc rằng: Các ông có thấy ánh sáng này không? Các vị Bồ Tát trả lời: Chúng con đã thấy. Bạch Thế Tôn chúng con không rõ ánh sáng này là quang minh của đức Phật nào chiếu đến thế giới này. Đức Phật lại bảo rằng: Cách cõi Tây Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số có thế giới tên là Bà Ha, Phật hiệu là Thích Ca Mâu Ni, nay tạm diệt độ xả thân xá lợi, muốn vào Trung Ấm giáo hóa. Đây là ánh sáng của đức Phật Diệu Giác. Các ông muốn đến cõi đó chính là đúng lúc.
Bấy giờ một trăm ba mươi ức các vị Bồ Tát ở cõi nước kia nghe theo lời dạy của đức Phật đi đến cõi Bà Ha. Đức Phật lại căn dặn: Các ông đến nước kia rồi nên làm lễ, cúng dường chớ có biếng nhác kiêu ngạo. Cho ta gởi lời thăm sức khỏe và sự hoằng hóa của Ngài. Chư Bồ Tát thụ giáo rồi lễ dưới chân Phật, hữu nhiễu bảy vòng đột nhiên không thấy Phật nữa mà lại đã đến Thế giới Bà Ha.
Cách cõi Nam Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Giải Thoát. Đức Phật hiệu là Chơn Tịnh Như Lai, đầy đủ mười hiệu. Ngài bảo các Bồ Tát: Các ông có thấy ánh sáng này không? Các Bồ Tát đáp rằng: Chúng con đã thấy. Thưa không biết ánh sáng này là quang minh của đức Phật nào chiếu đến thế giới chúng ta? Đức Phật kia bảo: Cách cõi Bắc Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số là thế giới Bà Ha, đức Phật hiệu là Thích Ca Mâu Ni. Nay đang dùng diệt độ bỏ thân xá lợi, muốn vào Trung Ấm giáo hóa. Đó là ánh sáng của đức Diệu Giác Như Lai, nay chính là lúc các ông muốn đến cõi đó. Bấy giờ một trăm ba mươi ức Bồ Tát ở cõi Giải Thoát vâng lời dạy đến cõi Bà Ha. Đức Phật căn dặn rằng: Ông đến cõi đó thân cận cúng dường đừng nên biếng nhác, kiêu ngạo. Cho ta gởi lời thăm hỏi sức khỏe và công việc hoằng hóa của đức Diệu Giác Như Lai. Bồ Tát vâng lời rồi lễ quanh hướng hữu bảy vòng dưới chân đức Như Lai, bổng nhiên không thấy Đức Phật, mà đã đến được Thế Giới Bà Ha.
Cách cõi Bắc Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Lưu Ly. Đức Phật hiệu là Lôi Âm Như Lai, đầy đủ mười hiệu. Ngài bảo các Bồ Tát: Các ông có thấy ánh sáng này không? Chư Bồ Tát trả lời: Chúng con đã thấy, không biết ánh sáng này là quang minh của đức Phật nào chiếu đến thế giới nầy? Đức Phật kia bảo: Cách cõi Nam Phương này tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Bà Ha, Phật hiệu là Thích Ca Mâu Ni, hiện Ngài đang dùng tướng diệt độ xả thân xá lợi, muốn vào Trung Ấm giáo hóa, đây là ánh sáng của đức Diệu Giác Như Lai, nay chính là đúng lúc các ông muốn đi. Bây giờ một trăm ba mươi ức Bồ Tát ở cõi Lưu Ly, vâng lời dạy của Phật đến cõi Bà Ha. Đức Phật căn dặn: Các ông đến cõi đó làm lễ cúng dường đừng nên biếng nhác, kiêu ngạo. Cho ta gởi lời thăm hỏi sức khỏe và công việc hoằng hóa của đức Diệu Giác Như Lai. Bồ Tát nghe xong lễ quanh hướng hữu bảy vòng dưới chân đức Phật, đột nhiên không thấy Ngài nữa, mà đã đến Thế Giới Bà Ha.
Cách cõi Đông Bắc Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Không Tịnh, đức Phật hiệu là Hư Không Tạng, đầy đủ mười hiệu, có một trăm ba mươi ức Bồ Tát.
Cách cõi Đông Nam Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Sí Nhiên, đức Phật hiệu là Quảng Hiển Như Lai, đầy đủ mười hiệu, có một trăm ba mươi ức Bồ Tát.
Cách cõi Tây Nam Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Tinh Tú, đức Phật hiệu là Nguyệt Quang Như Lai, đầy đủ mười hiệu, có một trăm ba mươi ức Bồ Tát.
Cách cõi Tây Bắc Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Hoại Ma, đức Phật hiệu là Dũng Mãnh Phục Như Lai, đầy đủ mười hiệu, có một trăm ba mươi ức Bồ Tát.
Cách cõi Thượng Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Hải Tích, đức Phật hiệu là Thượng Diệu Như Lai, đầy đủ mười hiệu, có một trăm ba mươi ức Bồ Tát.
Cách cõi Hạ Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số, có thế giới tên là Thông Đạt, đức Phật hiệu Vô Uý Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn. Ngài bảo các Bồ Tát: Các ông có thấy ánh sáng này không? Chư Bồ Tát đáp: Chúng con đã thấy, không biết ánh sáng này là quang minh của đức Phật nào? Đức Phật kia bảo: Cách cõi Thượng Phương tám mươi bảy ức hằng hà sa số có thế giới tên là Bà Ha. Đức Phật hiệu là Thích Ca Mâu Ni nay đang dùng diệt độ xả thân xá lợi, muốn vào Trung Ấm giáo hóa, đây là ánh sáng của đức Diệu Giác Như Lai, đây là đúng lúc các ông muốn đi. Có một trăm ba mươi ức Bồ Tát ở cõi Phật kia, vâng lời của đức Phật mà đến thế giới Bà Ha. Đức Phật lại căn dặn rằng: Các ông đến cõi nước kia làm lễ cúng dường chớ nên biếng nhác, kiêu ngạo. Cho ta gởi lời thăm hỏi sức khỏe và công việc hoằng hóa đến đức Diệu Giác Như Lai. Chư Bồ Tát nghe xong lễ quanh hướng hữu bảy vòng dưới chân đức Phật, bỗng nhiên không thấy Ngài nữa, mà đã đến được Thế Giới Bà Ha. Thế rồi Chư Bồ Tát đảnh lễ cúng dường đức Diệu Giác Như Lai. Làm lễ xong mỗi vị đều ngồi về một hướng.
Bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai bèn phóng tướng lưỡi dài rộng đẹp như hoa sen – đỏ như hoa Ưu bát qua bên trái bên phải của lỗ tai ngài. Ngài thuyết: Ta đã từ vô số a tăng kỳ kiếp, thực hành hạnh thanh tịnh không có hư dối. Chúng sanh mà Ta đã độ nhân duyên đã xong, như bỏ thi hài giữa cánh đồng hoang. Nay lại gây duyên và lập hạnh đầu, hiện Bồ Tát ở đây có lập hạnh đắc lực, có vị sơ phát, lại có bốn chúng chưa từng lập hạnh, đang nhờ oai thần Phật lực tiếp dẫn, khiến cho đại chúng biết được quá khứ, tương lai cùng hiện tại. Pháp của Chư Phật hiếm có không thể luận bàn. Nói xong, Ngài liền thuyết kệ rằng:
Người nhiều đời ngu muội
Chẳng vào vô lậu pháp
Quanh quẩn trong năm đường
Nhiễm ô không tịnh hạnh
Ta tuy ở cõi này
Dứt sạch năm dục khổ
Lành thay xưa chỗ nguyện
Ngày nay đã hoàn thành
Như người phun nước bọt
Bậc trí uống được sao
Ta từ vô số kiếp
Tu hạnh thanh tịnh Phật
Bỏ thân rồi thọ thân
Nào một kiếp hoặc hai
Nếu có người sáng trí
Vẽ Xá lợi trên đất
Thì còn thấy hình Ta
Có người không giải thoát
Đêm dài sanh tử mãi
Sống ngu theo năm đường
Đoạn diệt không còn đường
Cầu Phật chứng Nê Hoàn
Xưa hiệu Thích Ca Văn
Xá lợi thân lưu hóa
Nay ta vào không giới
Trung Ấm độ mọi loài
Khi Đức Thế Tôn nói kệ này, tám vạn bốn nghìn na do tha chúng sanh đều nhàm chán sanh tử, cùng phát tâm vô thượng bồ đề, và có bảy mươi ức chúng sanh, các trần cấu đã sạch và đắc pháp nhãn tinh. Bảy nghìn vạn chúng của Bồ Tát Ma Giới, bèn từ chỗ ngồi đứng dậy sửa sang y phục, chắp tay rồi lui ra.
***
PHẨM THỨ HAI: ĐỨC DIỆU GIÁC NHƯ LAI ĐƯA CHƯ BỒ TÁT VÀO TRUNG ẤM GIÁO HÓA
Bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai chí Chơn Đẳng Chánh Giác rõ thấu chúng sanh hoàn toàn không còn một tạp niệm, nên vào Trung Ấm thọ pháp cấm giới, được nhiều lợi ích và đã độ thì vô lượng. Ngài biến lập thệ lớn để thi hành phật sự. Lúc này Đức Diệu Giác Như Lai nhập vô Kiến Đỉnh Tam Muội khiến các đại chúng Chư Bồ Tát vô số nghìn ức không ngằn mê đều giống như sắc thể của Đức Diệu Giác Như Lai không sai khác. Ngay lúc này Ngài Đại Ca Diếp chư Tỳ Kheo, Tỳ Kheo Ni, Ưu Bà Tắc và Ưu Bà Di ở cõi Diêm Phù Đề, và Trời, Rồng, Quỷ Thần, Ca Lưu La, Chân Đà La, Ma Đầu La, Càn Thát Bà, Cưu Bàn Trà, Phú Đan Na, Nhơn và Phi Nhơn, tám ức một trăm nghìn chúng sanh của Bát Quốc Vương dùng thần túc lực cùng vào Trung Ấm.
Bấy giờ Đức Thế Tôn ở giữa các chúng mà nói kệ rằng:
Mê lầm của Trung Ấm
Mù tối chẳng Tam Tôn
Chuyển thân theo năm đường
Tùy chỗ làm dẫn đến
Hoặc sa hai nẻo thiên
Hoặc vào chốn ba đường
Ô thay thật xót thương
Nay Như Lai đã đến
Trung Ấm được độ rồi
Nguyện ta cũng hoàn thành
Vô hình thọ hình giáo
Đoạn tưởng đoạn sạch gốc
Ba đời các Chư Phật
Đều thực hiện pháp nầy
Sắc pháp tự lẫy lừng
Diệt dùng Định Ý đạo
Như Lai – tướng chân thật
Không sinh không khởi diệt
Quán thân nội ngoại không
Biết rõ pháp chẳng thường
Đi từ gốc si ái
Như tro phủ trên than
Kẻ ngu bảo lửa mất
Thực ra lửa mãi còn
Tâm là cội nhân độc
Thiện ác theo tâm đó
Hành thiện thì đến thiện
Hành ác thì đến ác
Như người làm việc ác
Cho rằng không quả báo
Khi nghiệp báo đến rồi
Nào ai thay thế được
Phạm giới không hành pháp
Tự xưng không ai bằng
Lõa hình ăn trái cây
Cúng thờ thần Nhật Nguyệt
Ba ác đạo tự rơi
Biết kiếp nào ra khỏi
Những ai phi Phật tử
Dẫu gần vẫn xa Ta
Lúc này, Đức Diệu Giác Như Lai nói xong kệ nầy, liền dùng thần lực vào trong Trung Ấm hóa làm tòa Cao thất bảo và giảng đường thất bảo. Nơi đây lụa-phan giăng phủ, thềm thang làm bằng vàng bạc và lưu ly là đất. Sau vườn có ao tắm kết bằng thất bảo, chim nhạn, chim uyên … các loài chim quí cùng cất tiếng hót. Thế rồi Đức Thế Tôn lại dùng thần lực khiến cho chúng sanh đó sống với sinh mạng trong bảy ngày, với sinh mạng sáu ngày, năm ngày, bốn ngày, ba ngày, hai ngày và một ngày rồi kết thúc.
Lúc này Đức Thế Tôn quán nơi tâm hướng vọng của chúng sanh này, muốn phân biệt rõ phương diện của từng trụ vị, như từng phương diện của tứ hướng tứ đắc, Cửu trụ của sơ phát tâm có các lãnh vực riêng. Lãnh vực trụ vị của nhân quả Bích Chi Phật.
Bấy giờ Đức Thế Tôn hóa ra bảy trăm ức na do tha Cao tòa bằng bảy báu, cứ mỗi Cao tòa có Hóa Phật, mỗi một Hóa Phật đều nói bốn bài kệ phi thường:
Tất cả hành vô thường
Thức là pháp ngoại trần
Có khởi thì có diệt
Diệt kia chính là lạc
Không sanh, già, bệnh, chết
Cũng không có ba hữu
Vào hẳn hư không giới
Là nhà của Chư Phật
Chẳng sợ, chẳng vết nhơ
Chẳng bị dục nhiễm ái
Trang sức và năm dục
Hết hẳn không còn chi
Nếu dứt trăm tám ái
Tập pháp cũng trừ luôn
Trước diệt sau không sinh
Ba mươi bảy đạo phẩm
Không-vô tướng-vô nguyện
Lộ trình Phật đi qua
Những chúng sanh lợi căn
Vừa nghe không ngần ngại
Dùng gươm tuệ đoạn trừ
Như lửa đốt núi đồng
Chúng hữu tình khó ngộ
Chư Phật trước ban rằng
Tội căn sâu kiên cố
Dù thương đâu cứu được
Trung Ấm thọ các thân
Chỉ bày theo ngôn giáo
Dù trước chẳng phát tâm
Nghe pháp thì được độ
Đương khi Đức Phật nói kệ tụng này, có bảy mươi tám ức một trăm nghìn na do tha chúng sanh Trung Ấm khởi vô thượng chánh chơn đạo ý, phát tâm bồ đề.
Bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai, đột nhiên đang ở giữa hội chúng bay lên tòa Cao Úy. Mười phương Chư Thần Thông Bồ Tát ngồi ở bên trái. Ngài Ma Ha Ca Diếp và bốn chúng Tỳ Kheo, Tỳ Kheo Ni, Ưu Bà Tắc và Ưu Bà Di ở cõi Diêm Phù Đề ngồi ở bên phải. Các Trời, Rồng, Quỷ Thần và Đại Quốc Vương ngồi ở sau Đức Phật.
Từ cõi Tứ Thiên Vương, Sơ Đao Lợi Thiên Vương, Diệm Thiên, Đâu Thuật Thiên, Ái Thiên, Ba Lợi Đà Thiên; Ái Ba Ma Na Thiên, A Hội Đậu Tu Thiên, Thủ Ha Thiên, Ba Lợi Đà Thủ Ha Thiên, Tu Trệ Thiên, Tu Trệ Kỳ Nậu Thiên và A Ca Nị Sất Thiên ở giữa hư không rải hoa cúng dường và trổi các thứ thiên nhạc.
Chúng sanh Trung Ấm ở trước mặt Như Lai lãnh hội giáo pháp. Lúc đó Thế Tôn dùng oai thần của Phật, khiến cho các chúng sanh trong lòng nghĩ rằng: Đức Phật chỉ vì Ta mà nói pháp ngoài ra không vì ai khác. Lúc này Đức Thế Tôn mới nói kệ rằng:
Như Lai vô lượng giác
Thần thông không thể lường
Vào ra vách núi đá
Như chim lượn hư không
Ta vốn từ nhiều kiếp
Vun trồng nhiều công đức
Độ sanh không ngừng nghỉ
Khiến phát bồ đề tâm
Niết bàn nào lai khứ
Cũng chẳng thấy độ ai
Ta ở nơi Song Thọ
Chuyển thân đến chốn này
Xưa ta phát đạo tâm
Với chúng sanh Thệ độ
Một người chưa độ xong
Ta không bao giờ bỏ
Xét người Trung Ấm đây
Đều có thượng-trung-hạ
Chỉ dùng ba cú nghĩa
Tứ đế pháp chơn như
Dâm-nộ-si mới giảm
Phải thiền định để trừ
Tám trăm bệnh ngặt nghèo
Tám vạn bốn nghìn cấu
Bố thí trì giới nhẫn
Tinh tấn, thiền, trí tuệ
Cần phương tiện khéo léo
Chặt phứt ba độc căn
Sắc vốn chẳng của Ta
Chủ gốc sắc ái là?
Rõ thấu sắc vô hình
Đáng gọi hành phạm chí
Xưa Ta chưa thành Phật
Bị sắc làm mê hoặc
Đọa bốn pháp điên cuồng
Trầm mình biển tử sanh
Nay mới hiểu gốc sắc
Thấy sắc đây chân thật
Thọ tưởng hành thức pháp
Bẩn dơ không chân đạo
Âm nhập mười tám giới
Hai mươi hai căn pháp
Mỗi mỗi thảy tận tường
Lặng yên không đắm trước
Cõi Dục Trung Ấm Nhơn
Trần cấu đều vi tế
Cũng như áo mới may
Bụi đất làm dơ dáy
Người có mắt trí tuệ
Rũ áo bụi liền bay
Hàng chúng sanh Trung Ấm
Có khác gì đó đâu
Dâm-nộ-si vi tế
Nghe pháp liền ngộ thôi
Chỉ hướng tâm đừng đổi
Tức đắc Tu Đà Hoàn
Tam chuyển thập nhị hành
Đắc Tu Đà Hàm tiếp
Các phần tư hoại hết
Thì được quả Bất Hoàn
Khổ bặt, si ái trừ
Đắc thành A La Hán
Xưa có tám muôn ức
Bậc đắc hai quả đầu
Tám vạn bốn nghìn ức
Bậc đạo nhơn Bất Hoàn
Trăm vạn hai nghìn ức
Hằng hà sa La Hán
Lục thông thân trong suốt
Hướng đến các Phật thừa
Tám vạn bốn nghìn ức
Hướng về tâm Bồ Tát
Số đông như bụi trần
Ta ở Diêm Phù Đề
Khổ hạnh nào tính được
Thí quốc tài vợ con
Đầu, mắt, xương, máu, tủy
Tâm vững tợ Kim Cang
Chẳng bị ma khuấy động
Mừng thay đại phúc lành
Nguyện nào không thành tựu
Bấy giờ chúng sanh ngồi ở trên mới khởi niệm rằng: Đức Phật chỉ vì ta mà nói pháp chứ không vì ai khác. Người hướng đến Thanh Văn thì đắc quả Thanh Văn. Người hướng đến Bích Chi Phật thì đắc quả Bích Chi Phật. Người hướng đến đạo Bồ Đề thì đắc quả Bồ Đề.
***
PHẨM THỨ BA: ĐỨC DIỆU GIÁC NHƯ LAI PHÂN THÂN VÀO TRUNG ẤM
Lúc đó ở Tòa trên có Bồ Tát tên là Định Hóa Vương từ chỗ ngồi đứng dậy, trịch áo bày vai hữu, gối hữu chấm đất, quỳ xuống chấp tay bạch Phật rằng: Lành thay! Thế Tôn! Xin Ngài vì chúng sanh thuyết nghĩa lý rõ ràng, âm hưởng đã hướng thì nghe pháp dễ độ.
Lại có người khó độ, xét chúng sanh có người dâm, nộ, si ít, có người dâm, nộ, si nhiều; hoặc người có đối pháp, người không có đối pháp; hoặc người có thể thấy pháp, người không thể thấy pháp; hoặc người hữu lậu pháp, người vô lậu pháp; hoặc người ở hữu vi pháp, người ở vô vi pháp; hoặc người có thể ký pháp, người không có thể ký pháp; hoặc người đang ở pháp dục giới; hoặc người đang ở pháp không giải thoát; hoặc người ở pháp sắc giới, người ở pháp vô sắc giới, hoặc người ở pháp Trung Ấm vi hình, người đang ở pháp Trung Ấm phi vi hình; hoặc người đang ở pháp ngũ sắc thức, người đang ở pháp ngũ sắc phi thức; hoặc người đang ở pháp phi tưởng, phi bất tưởng thức, người không ở pháp phi tưởng, phi bất tưởng thức; hoặc người đang ở nhất trụ cho đến cửu trụ, người đang ở nhất trụ, phi nhất trụ. Có người đang ở cửu trụ, phi cửu trụ… cúi mong Đức Thế Tôn mỗi mỗi diễn rộng, làm cho các vị Bồ Tát hết hẳn do dự, các hàng chúng sanh nghe pháp được giải thoát.
Thế rồi Đức Thế Tôn dùng tiếng Phạm tịnh êm ái, khen Bồ Tát Định Hóa Vương rằng: Lành thay! Lành thay! Đức Bồ Tát. Ông đã ở trước Như Lai làm Sư Tử Hống, ngay đây Ta sẽ phân biệt từng chi tiết cho ông. Hãy lắng nghe kỹ và suy nghĩ điều mà ông đã hỏi:
Có thể thấy pháp và không thể thấy pháp đó, vì mắt thấy sắc, vì sắc đập vào mắt. Bồ Tát Định Hóa Vương nói: Không có con mắt để thấy sắc, cũng không lìa mắt, và không có sắc để đập vào mắt, cũng không lìa sắc.
Phật bảo Bồ Tát Định Hóa Vương: Này Bồ Tát, mắt chẳng phải sắc, sắc chẳng phải mắt, vậy cái gì là thấy? Bồ Tát Định Hóa Vương bạch Phật rằng: Thức pháp thực trụ, quán pháp mới khởi.
Phật bảo Bồ Tát Định Hóa Vương: Thế nào Bồ Tát? Thức là hữu pháp hay thức là vô pháp? Bồ Tát Định Hóa Vương bạch Phật rằng: Thức chẳng phải hữu vi nhưng không lìa hữu vi. Thức chẳng phải vô vi nhưng không lìa vô vi.
Phật hỏi Bồ Tát Định Hóa Vương: Thế nào là hữu vi, thế nào là vô vi? Bồ Tát Định Hóa Vương bạch rằng: Khởi là hữu vi, trụ là vô vi. Đối với pháp Đệ nhất nghĩa thì không thấy không khởi, không thấy đang trụ, pháp tánh thanh tịnh không sắc không thức. Đối với pháp Nê Hoàn không chỗ nhiễm trước, mắt chẳng phải sắc, không thể thấy pháp và không không thể thấy pháp. Mắt đã qua, sắc đã qua và thức đã qua. Mắt sẽ đến, sắc sẽ đến và thức đã qua. Mắt bây giờ, sắc bây giờ và thức bây giờ. Chẳng có mắt, sắc và thức, chẳng phải không có mắt, sắc và thức. Đây là pháp Nê Hoàn thanh tịnh.
Lúc này Bồ Tát Định Hóa Vương muốn nghe Như Lai nói hữu đối và vô đối. Phật hỏi Bồ Tát Định Hóa Vương rằng: Tiếng có đối tượng hay không có đối tượng? Bồ Tát Định Hóa Vương bạch: Tiếng cũng có đối tượng và cũng không có đối tượng. Phật bảo rằng: Tiếng thì không có đối tượng và cũng không phải không có đối tượng, thế nào Định Hóa Vương? Cái nầy thanh cái kia ứng là có là không, là hư hay là thật? Ông nghĩ sao, hư không có thể viết thành chữ chăng? Định Hóa Vương trả lời: Bạch Thế Tôn, không thể được. Vì sao vậy? Như Lai vun bồi các hạnh ở vô số kiếp, cũng không thấy có, cũng không thấy không; cũng không thấy có ba đời, cũng không thấy không có ba đời, cho đến chẳng phải tưởng, chẳng phải không tưởng cũng lại như vậy.
Bấy giờ Bồ Tát Định Hóa Vương bạch Phật rằng: Các pháp quán trên mỗi mỗi đều đã hiểu. Chỉ mong Như Lai Chí Chơn, Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn nói ba pháp vi diệu. Điều gì tối diệu ở Trung Ấm Hình, Ngũ Sắc Thức Hình và Phi Tưởng, Phi Bất Tưởng Thức?
Lúc này Đức Thế Tôn biết tâm của chúng hội đều khởi lòng nghi bèn ở trên tòa mà nói kệ rằng:
Ta chịu khổ ba cõi
Tâm ngu hoặc ái si
Vô số kiếp đã qua
Chấp có và chấp không
Phá hoại kiếp luân hồi
Nay mới được thành Phật
Đem thệ nguyện rộng lớn
Độ mọi loài chưa độ
Phật lực không gì hơn
Ba cõi ai bằng Phật
Một hướng không hai tâm
Tự thề được thành Phật
Ta từ Phật Chính Chú
Sơ phát vô đẳng tâm
Dục phược nơi trói buộc
Kiên cố khó chặt xong
Định không – vô tướng nguyện
Phân biệt ba Tam Muội
Trước niệm hơi ra vào
Suy lường đường thiện ác
Quyết một lòng tinh tấn
Bước đi không thất nghi
Như người thấy đại hỏa
Đốt cháy người tội nặng
Phước sanh Quang Âm Thiên
Phương khác, người mỏng phước
Hàng chúng sanh ba phẩm
Trung Ấm khi thọ hình
Đổi thay không lường nổi
Ngoài Ta ai nói được
Năm Sắc Thức chúng sanh
Bất đồng trong tam giới
Bậc Tối thắng – Như Lai
Vào thức kia giáo hóa
Nói ngọn ngành phân biệt
Trăm tám ái, chẳng rong
Muốn thành Tu Đà Hoàn
Thì nói Tu Đà Hoàn
Muốn thành A Na Hàm
Thì nói A Na Hàm
Muốn thành A La Hán
Thì nói A La Hán
Muốn thành Bích Chi Phật
Thì nói Bích Chi Phật
Người muốn Bồ Tát Đạo
Thì nói pháp Bồ Tát
Bậc đắc Tu Đà Hoàn
Ba mươi hai ức người
Bậc đắc Tư Đà Hàm
Có bốn mươi hai ức
Bậc đắc A Na Hàm
Có năm mươi hai ức
Bậc đắc A La Hán
Sáu mươi hai ức vị
Bậc đắc Bích Chi Phật
Thì bảy mươi hai ức
Bậc đắc Bồ Tát Đạo
Tám mươi hai ức vị
Bấy giờ Đức Thế Tôn lập lại kệ rằng:
Ta vốn không tâm pháp
Tạm dùng giáo hóa thôi
Thấy khói biết rằng lửa
Nhìn mây biết có mưa
Cất bước biết quân tử
Trông sao biết có trăng
Ta trừ hết ngã tâm
Không ngã – không vô ngã
Trãi qua nhiều số kiếp
Chẳng tính được tháng ngày
Phật dùng tư duy chứng
Phàm phu nào hiểu được
Lành thay Đại Thánh Tôn
Độ khắp cõi mười phương
Rời khỏi pháp Dục Giới
Giáo hóa Trung Ấm thân
Giáo pháp chư Phật là
Vào Ấm không thấy nó
Các hàng chúng sanh này
Phát nguyện đều khác biệt
Ta trói buộc chính ta
Ta – kia cùng một thể
Phải dùng tư duy bổn
Tư duy Bổn mạt quán
Mỗi ý niệm dấy lên
Dứt trừ nào khó lắm
Trần cấu mạnh hơn ta
Ta rớt ba đường ác
Nay ta mạnh hơn nó
Diệt nó chứng Niết Bàn
Lành thay Đại Thánh Tôn
Độc bước chưa ai hơn
Thấy Tối Đại Thánh Tôn
Diêm Phù người được độ
Thân hành thì có ba
Khẩu hành thì có bốn
Và ý hành ba điều
Biển não phiền tử sanh
Chín chúng sanh cư ngụ
Chỗ của thức đi qua
Phân biệt ta – không ta
Không ta và không người
Các Chư Phật Thế Tôn
Tâm rộng không ngằn mé
Mỗi ý niệm chúng sanh
Tiếp nhận không giới hạn
Thân tịnh không làm ác
Lời nói thường thanh tịnh
Tâm tịnh như tâm Phật
Đó là pháp Chư Phật
Thân là pháp khí khổ
Đâu phải chỉ ba đời
Ngoài ta ai biết được
Ai biết đường khổ đây
Công đức của Như Lai
Chư tướng nào sánh được
Tướng ngực như sư tử
Mỗi chân lông phát quang
Lòng tay nghìn bánh xe
Chỉ dạy đường thiện ác
Lưỡi, răng toát ánh quang
Cứu độ nhiều vô số
Mắt, tai, mũi và tóc …
Đỉnh nhục kế ai bì
Hư không còn thể hết
Phật tướng khó suy lường
Ngay khi Như Lai nói kệ này xong có tám mươi ức chúng sanh Trung Ấm ở cõi Vô dư Niết Bàn phát tâm Kim Cang, cứ mỗi chúng sanh thành Phật cùng đồng một hiệu với Đức Diệu Giác Như Lai.
Đức Phật bảo Bồ Tát Định Hóa Vương: Điều mà ông hỏi như hữu lậu – vô lậu; có đối đãi – không có đối đãi; có thể thấy – không thể thấy; pháp quá khứ hiện tại và tương lai; nay ta sẽ nói cho ông.
Bồ Tát Định Hóa Vương bạch rằng: Thế Tôn, con mong muốn được nghe. Đức Phật bảo Bồ Tát Định Hóa Vương rằng: Hãy lắng nghe cho kỹ và khéo suy nghĩ, Ta sẽ phân biệt rõ cho ông. Thế nào Định Hóa Vương? Điều gì là duyên hết? Điều gì là không duyên hết? Trần cấu của sáu nhập rất nặng, khiến cho Ta mê ái các pháp. Pháp quán chiếu trong ngoài, ra vào của hơi thở. Tám muôn bốn nghìn pháp đắc Niết Bàn. Mỗi tư tưởng phát khởi không thể diệt, thì mỗi ý nghĩ sẽ thành hình tướng đó. Có tám vạn bốn nghìn hữu lậu và ba mươi bảy vô lậu, pháp hữu vi và vô vi; đều chẳng phải là con đường của Niết Bàn.
Thân tịnh không làm ác
Miệng nói lời chân thật
Tâm tịnh cùng với Định
Bốn điều khắp tất cả
Hạnh Bồ Tát chính là.
***
PHẨM THỨ TƯ: BỒ TÁT HIỀN HỘ THƯA HỎI
Bấy giờ Bồ Tát Hiền Hộ bèn từ chỗ ngồi đứng dậy, để lộ vai hữu, gối hữu sát đất, chắp tay quỳ trước Phật và bạch rằng: Lành thay! Thề Tôn! Ba loại chúng sanh: Dục, Sắc và Vô sắc, tâm thức kia khó phân lượng được. Hạng hữu lậu thế nào? Hạng vô lậu thế nào? Hạng hữu vi thế nào? Hạng vô vi thế nào? Hạng hữu sắc và vô sắc thế nào? Hạng hữu dục – vô dục thế nào? Và hạng hữu ký – vô ký như thế nào?
Lúc này nghe Bồ Tát Hiền Hộ hỏi việc như thế, Đức Thế Tôn liền nói kệ rằng:
Khi ở trong bào thai
Nhiều chủng loại thọ thân
Trước diệt sau đã sanh
Diệt sanh nhiều vô số
Ba hạng thức chúng sanh
Cấu trần đều khác biệt
Hoặc ngộ khi nghe thanh
Hoặc thấy hình đắc đạo
Nay ta Diệu Giác Phật
Giáng thân vào Trung Ấm
Mỗi mỗi phân biệt rõ
Pháp hữu lậu – vô lậu
Đắc chứng – thành đạo quả
Năm sắc thức dễ độ
Loài này một cõi chung
Chẳng hữu lậu – vô lậu
Chúng sanh nơi Trung Ấm
Như thân ta nào khác
Thân năm ấm khổ đau
Tựa bánh xe quay mãi
Ta vốn không chữ “Ta”
Ấm ba nào có tiếng
Quán thân ba mươi sáu
Pháp hữu lượng cõi dục
Loại sắc – vô sắc thức
Chúng sanh Trung Ấm này
Thức năm sắc hữu tình
Nào theo ba cõi khổ
Vô minh – si ái hoặc
Ẩn tướng chẳng phải không
Hữu lậu gốc khổ đế
Đoạn kiết chẳng bằng sắc
Tập đế hai mươi tám
Tịch nhiên phiền não hết
Ba mươi bảy phẩm đạo
Đạo đế là thật quả
Hiền Hộ này ông rõ
Pháp hữu lậu – vô lậu
Ký pháp – vô ký pháp
Nay nói với ông đây
Hữu ký: là thiện ác
Vô ký: pháp u mê
Rớt xuống nẻo tử sanh
Ngoài ta ai cứu được
Ngay lúc Đức Phật Thế Tôn nói lời này xong, có chín mươi mốt ức chúng sanh đều phát Vô Thượng Đạo Ý, bốn mươi bảy ức na do tha chúng sanh đều đắc quả A La Hán.
***
PHẨM THỨ NĂM: ĐẠO THỤ
Bấy giờ ở trên tòa có Bồ Tát tên là Thụ Vương liền từ chỗ ngồi đứng dậy, trịch áo bày vai hữu, gối hữu sát đất, chắp tay quỳ trước Phật bạch rằng: Lành thay! Thế Tôn! điều mà Như Lai nói hết sức đặc thù. Chẳng rõ Như Lai muốn nói về hữu lậu hay vô lậu, cầu mong Thế Tôn, nói ra từng câu, thế nào hữu lậu, thế nào vô lậu?
Đức Phật bảo rằng: Có sanh có diệt chính là hữu lậu; không sanh không diệt chính là vô lậu. Có ta, có thân chính là hữu lậu; không ta không thân chính là vô lậu. Mắt đối với sắc là hữu lậu, không mắt không sắc là vô lậu. Có thức, có tưởng và có hình là hữu lậu, không thức, không tưởng và không hình là vô lậu. Chỗ tam thức xứ trụ có thân là hữu lậu; mỗi thức mỗi xứ có mỗi hình là vô lậu, Hữu Hình, Phi Tưởng, Phi Phi tưởng là Lượng Pháp Hữu Dụng; chỗ bất dụng là Tam Thiền Địa. Chán ghét tử sanh gọi là Bất Dụng. Có nguyện không nguyện phát khởi Sơ Thiền. Hay thay lạc kia tâm chẳng dao động. Niệm tịnh hỉ an tự giữ năm hành. Thành tựu có tưởng có diệt đó là pháp xuất nhập hỷ hành.
Trăm tám ái một niệm.
Một ức hành trung gian.
Tưởng tưởng không thể hết
Có kia mới có thân.
Không kia không ngã tưởng.
Ta từ vô số kiếp
Xả ngã này mới được.
Chỗ ba thức đi qua.
Không hữu cũng không ngã
Thương thay ba cõi khổ.
Thọ thân sanh tử nạn.
Thí như phép ảo thuật
Dùng tay dọa trẻ con.
Thức thần vô hình phép.
Khởi – diệt luôn vô thường
Ta không có thân ta.
Sao có pháp thức hình.
Pháp tưởng và vô tưởng
Cũng chẳng thấy có thức.
Bốn ấm sẽ ở đâu?
Ta và ông chẳng có.
Ta từ nhiều kiếp xa.
Nơi ba thức trải qua.
Ngoài Trời, Rồng, Quỷ Thần.
Chỗ nào không Diệu Giác?
Ta làm các pháp lành
Thề độ vô số chúng.
Tùy thân mà giáo hóa.
Ứng hóa không lường được
Hạnh thanh tịnh Như Lai.
Rộng khắp không ngằn mé.
Thần thông chiếu trong ngoài
Quan sát ở ba đời.
Loại hữu hình vô hình.
Tư duy mười tưởng kiết
Chẳng còn phiền não khổ.
Hư không nào bờ mé.
Nào thấy có vãng lai
Trong tâm chẳng nghĩ suy.
Nhẫn nhục-công đức thành.
Tích tập thành Phật đạo
Vui Niết Bàn vắng lặng.
Khởi cũng chẳng thấy khởi.
Sanh cũng chẳng thấy sanh
Khởi diệt làm sao có.
Loài người và chư thiên.
Dứt niệm đến bờ kia
Mắt kẹt vào ba cõi.
Biển sống chết đi qua.
Vì mê hoặc nơi sắc.
Tham muốn trói cột ta.
Phật lực không khiếp sợ.
Ở hoài trong ba cõi
Vì người chẳng vì mình.
Tiếp ứng chúng hữu tình.
Hằng dùng bốn ý chỉ
Công đức nào tính được.
Thất giác ý bảo hoa.
Năm lực và năm căn
Không vô tướng tam muội.
Ba mươi bảy trợ đạo.
Sáu độ đến bờ kia
Phương tiện chuyển tử sanh.
Qua lại cõi hư không.
Chẳng trải qua kiếp số
Đắc đạo như vi trần.
Người độ thoát – chưa thoát.
Một âm diễn pháp mãi
Niệm ngã – bỉ đâu còn.
Pháp quán sát đạo tâm.
Người nghe không ngằn mé
Phân biệt nội ngoại thân.
Chẳng thấy đâu khởi – diệt.
Cột vào an ban tức
Hơi thở ngắn – biết ngắn.
Hơi thở dài – biết dài.
Định tưởng biết rằng định
Loạn tưởng cũng biết loạn.
Hạnh thanh tịnh nào hơn.
Chuyên tâm không loạn tưởng.
Lúc này Đức Thế Tôn liền nói kệ rằng:
Chỗ hành của Phật lực
Tươi mát khắp Trời người
Hàng Hữu Học – Vô Học
Dưới đến kẻ phàm phu
Đoạn các tướng tâm niệm
Đều đến nơi vô úy
Phân biệt Không – Vô tướng
Tu đạo tràng thanh tịnh
Cây Phật đạo trang nghiêm
Đều khiến đồng một sắc
Chuyển pháp luân vô thượng
Nêu cao tiếng trống pháp
Chẳng phải chúng cõi ma
Thì có thể chuyển được
Mở pháp tạng Cam lồ
Rưới khắp hết thảy loại
Cứu độ nhiều vô số
Chẳng phân biệt loại nào
Chỗ tiếp độ tuyệt vời
Người đắc đâu thể tính
Hay thay chẳng nghĩ bàn
Chỗ độ nào xiết kể
Những lập hạnh ta xưa
Chỉ Phật so lường được
Đừng đắm chấp ngã pháp
Pháp mãi lợi ích người
Công hạnh, ra ba cõi
Được vào cõi Niết Bàn
Sạch trong không chút uế
Như ánh sáng trăng sao
Bấy giờ, khi Đức Thế Tôn nói kệ này có tám mươi bốn ức và vô số trăm nghìn ức chúng sanh Trung Ấm đều hết các trần cấu và được pháp nhãn tịnh. Lại có mười nghìn ức chúng sanh Ngũ Sắc Thức, phát tâm hướng về đạo giác ngộ bất thối chuyển.
***
PHẨM THỨ SÁU: THẦN TÚC
Bây giờ Đức Diệu Giác Như Lai liền dùng thần túc hóa ra ba nghìn đại thiên cõi, trên đến cõi trời Phi tưởng, Phi Phi tưởng, dưới đến địa ngục Vô Cứu đều toàn sắc vàng, giống như Đức Diệu Giác Như Lai không khác, ba mươi hai tướng và tám mươi vẻ đẹp tròn sáng bảy thước, đều ngồi đài sen báu trên tòa cao, cùng diễn xuất phạm âm, tiếng vang ba nghìn đại thiên quốc độ.
Mỗi một chư Phật nói ra tám vạn bốn nghìn tập hạnh. Người mà thấy được ánh sáng kia thì dâm, nộ, si, ái đều tự tiêu diệt. Chư Phật khác tiếng cùng âm đồng nói kệ rằng:
Kinh pháp vốn vô thể
Đã diệt nay phục hưng
Đoạn trừ pháp hữu lậu
Trong ba cõi độc hành
Tử sanh qua bao kiếp
Gặp lại ruộng phước lành
Sắc vàng soi cùng khắp
Được giải thoát nhờ đây
Thần lực nào hết được
Xét rõ vốn không hình
Đại bi, đại từ tâm
Chặt đứt các vô minh
Nguồn ngạch năm ấm khổ
Nổi trôi được đưa qua
Sông tử sanh bốn sử
Thuyết pháp đến bờ kia
Phương tiện nào ngần ngại
Vào vô vi cảnh đó
Xưa ta phát thệ rằng
Phải độ người chưa độ
Thân tu thanh tịnh hạnh
Miệng nói lời chân ngữ
Lòng mong cứu tám nàn
Việc ác sao sanh khởi
Bấy giờ có Bồ Tát liền từ chỗ ngồi đứng dậy, trịch áo bày vai hữu, gối hữu sát đất, chắp tay quỳ trước Phật bạch rằng: Hay thay Thế Tôn. Thần túc vô lượng không thể nghĩ bàn. Điều mà con hỏi bây giờ, nếu Ngài chấp nhận con mới bộc bạch.
Đức Diệu Giác Như Lai bảo Bồ Tát kia: Lành thay! Lành thay! Này Bồ Tát, ông cứ hỏi. Ta sẽ phân biệt rõ ràng điều đó.
Thế rồi Bồ Tát ấy bạch Phật: Thế Tôn, thần túc của Như Lai không thể hiểu thấu, khiến cho ba nghìn đại thiên thế giới này sáng rỡ sắc vàng, là Tam muội gì có thần biến này?
Phật bảo Bồ Tát: Thần biến này là Tam Muội Vương Tam muội. Chỉ có Chư Phật mới có thể biến hiện, chẳng phải Thanh Văn Bích Chi Phật làm được. Tu hạnh Tam Muội Vương Tam muội này, sẽ được tám vạn bốn nghìn Tam muội khác. Hoặc có Tam Muội gọi là Hư Không Tạng, hoặc có Tam muội gọi là Thăng Pháp Đường, hoặc có Tam muội gọi là Nguyệt Quang Thanh Tịnh, hoặc có Tam muội gọi là Phá Hữu Nhập Vô, hoặc có Tam muội gọi là Nhất Ý Bất Loạn, hoặc có Tam muội gọi là Trừ Khử Trần Cấu, hoặc có Tam Muội gọi là Bạt Tam Độc Căn Khổ, hoặc có Tam muội gọi là Diệt Quá Khứ, Đương Lai Kim Hiện Tại Bệnh, hoặc có Tam Muội gọi là Khai Cam Lồ Pháp Vương.
Lúc này Đức Thế Tôn muốn giải thích nghĩa đó, mới nói ra kệ rằng:
Đạo lực hạnh trong sạch
Thân miệng ý chẳng phạm
Thệ nguyện độ vô số
Kẻ chìm sâu sanh tử
Kim cương khó hư hoại
Nhị thừa nào lãnh hội
Quán thân căn bổn khổ
Tư duy, đạt bốn quả
Lập hạnh không thối chuyển
Lặng yên ngồi đạo tràng
Hết thảy vào Định ý
Hai, ba đến bảy kiếp
Đất nóng qua kiếp thiêu
Tâm vẫn không lay động
Phá hết cõi ma binh
Mới thành vô thượng đạo
Tam muội định ý lực
Phước báo không thể suy
Khiến ba loại chúng sanh
Được thành vô thượng đạo
Xét kỹ tâm mọi loài
Khó độ hay dễ dàng
Đừng để mãi đắm chìm
Vướng dòng sanh tử mãi
Ta vốn không sắc này
Thể kim quang phóng ra
Hằng kiếp siêng khổ hạnh
Tu định được thân này
Khi Đức Diệu Giác Như Lai nói kệ này, Chư Phật Thế Tôn đồng thời đưa tay khen Đức Diệu Giác Như Lai, dùng kệ nói rằng:
Đấng Trượng phu, Nhị túc
Cao tuyệt không ai hơn
Lìa dứt ba cõi khổ
Sáng rực bởi một màu
Nay nghe Như Lai nói
Đạo Định ý-Thần túc
Nghe pháp-tánh-tướng kia
Tướng tướng đâu lường được
Tám loại thanh tịnh âm
Pháp thù thắng mười sáu
Ba mươi hai hạnh nghiệp
Lợi ích hết mọi người
Bậc Thiên Nhơn tuyệt nhất
Ánh sáng soi quần sanh
Ở mãi đường đói khát
Tám giải thoát là cơm
Nước trong không dục vọng
Hóa thành thất giác hoa
Không vướng gốc năm ấm
Hoa sen thanh khác gì ?
Hương xông nghe lan xa
Như Lai, năm phần hương
Dầu không hằng lưu bố
Xưa ta cầu Phật đạo
Và thệ nguyền cùng lúc
Hôm nay chứng quả rồi
Nào sai xưa đã nguyện
Pháp hữu tướng, không tướng
Tuệ, phân biệt nhiệm mầu
Rõ thấu đường phương tiện
Ngay khi Đức Thế Tôn nói kệ này, có trăm ức chúng sanh Trung ấm mong muốn cầu sắc thân của Phật phát ra thân vàng, như ta hôm nay thần biến vô lượng cầu mong tương lai đều sẽ thành Phật, đều cùng một hiệu, hiệu Diệu Giác Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn.
***
PHẨM THỨ BẢY: PHÁ LƯỚI ÁI
Bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai, hầu muốn phá kiết sử của ái. Muốn cho bốn chúng tự thấy chứng nghiệm, liền nhập Tam muội Bất động khiến cho chúng kia biết được dục ái, sắc ái và không sắc ái.
Lúc này Đức Thế Tôn lại tự mình suy nghĩ rằng: Chúng sanh cõi dục này có ái và chẳng có ái, hữu lậu và vô lậu, hữu vi và vô vi, khả ký và bất khả ký. Chúng sanh cõi sắc: chẳng phải có, chẳng phải không, phi tưởng, phi bất tưởng thức thấy được pháp. Trong ba cõi, Dục là nặng nhất, đam mê khó mà lìa. Các chúng sanh Trung Ấm nên tu Thánh Giáo, chúng sanh Ngũ Thức có trước, có sau. Chúng sanh Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng Thức, có người chấp Niết Bàn và không chấp Niết Bàn. Tại sao chúng sanh Trung Ấm gặp Phật thì được chứng ngộ? Loài này vừa có bệnh thì lo vô ngã (không còn cái ta); với sinh mạng thì luôn lo lắng vô thường, trước sinh sau chẳng sinh, sau sinh trước chẳng sinh. Lời của Phật chẳng phải là căn bổn phát tâm ý của họ, nên tu pháp Phật như pháp Thanh Văn. Loài có Năm sắc thức thì căn bổn chưa thành. Thấy Phật, biết Phật mỗi mỗi đắm chấp. Có nhiều phước báu, kẻ đọa cũng không ít. Không kể thân của chúng ta là pháp hành hoặc chẳng phải pháp hành, ba cõi đều bị lưới ái che khuất, muốn ra khỏi mà khó thoát được, giống như ném cuộn chỉ, những sợi chỉ tơ trở lại bên mình. Các chúng sanh trong ba cõi, đã bỏ chỗ này rồi vẫn quay lại chỗ này.
Bây giờ Đức Thế Tôn bèn nói kệ rằng:
Ba cõi là nhà lửa
Lửa cháy mạnh hừng hừng
Điều tâm ái luyến tham
Sẽ vào ba đường ác
Sinh trước không sinh sau
Ái có pháp trọng khinh
Pháp Năm Sắc Thức là
Dễ độ nay và sau
Đường tám nạn tử sanh
Cùng Niết Bàn đối đãi
Pháp không kia không đây
Tuyệt vời nào đối xứng
Thần Túc tiếp muôn loài
Thấy rồi thì cứu độ
Quá khứ tương lai Nhơn
Càn, Thát, A tu la
Trời, Rồng và Quỷ thần
Chẳng ai không được độ
Lành thay Đấng Chí Tôn
Khéo thuyết pháp nhiệm mầu
Giúp chúng sanh thọ khổ
Qua bến bờ vô vi
Dứt bệnh thân miệng ý
Vắng lặng không động gì
Tựa kẻ đói gặp cơm
Kẻ khát thì được uống
Chỉ quán trừ ái kiết
Tam thoát cửa Cam Lồ
Ta phát tâm vô thượng
Ái trừ nào khát tưởng
Nơi lửa rực nhảy vào
Đắc thành bậc tuyệt hảo
Vô số Phật đã qua
Mai sau và hiện tại
Như ta nay giáo hóa
Nào nghĩ suy bỉ ngã
Chánh pháp trừ tà pháp
Trần cấu trọn diệt trừ
Pháp tổng trì vô ngại
Suy tư-phân biệt quán
Trăm nghìn ức kiếp qua
Dạo chơi chư Tam Muội
Tứ không định ý pháp
Đến đi không nhọc mệt
Nơi chư Phật dạo qua
Nhiều ích nào tổn giảm
Vừa đặt chân cất bước
Chỗ độ chẳng thể lường
Ngay nơi Ta cất bước
Các hữu tình chúng sanh
Tùy loài mà được độ
Trong ba cõi đầy cùng
Đắc ba pháp tùy tâm
Như thế không ngừng nghỉ
Pháp tám giải vô ngại
Ly xả thọ mạng căn
Nào suy ba cõi tưởng
Ngũ nghịch kiết hại người
Ngươi sanh biết ngươi sanh
Ngươi diệt biết ngươi diệt
Ngươi cao biết rằng cao
Ngươi thấp biết rằng thấp
Trung gian nơi không thoát
Vượt nó chỗ nào đi
Nên biết Phật lực lớn
Vào khắp pháp tổng trì
Do vốn thệ nguyện rằng
Sẽ độ người chưa độ
Tứ đẳng: từ -bi-xả …
Tràn đầy các mười phương
Tay Phật đưa Cam Lồ
Như mẹ thương con dại
Lại thấy mẹ không cha
Và cha chẳng phải mẹ
Ba cõi bốn đảo điên
Như kim cương khó dạy
Như vật mới vào lò
Bụi dơ tiêu cháy trước
Người ngay không thay đổi
Như bùn sinh hoa sen
Phật đạo thật-chơn-chánh
Chẳng lo chẳng buộc ràng
Không còn khởi tục lụy
Tâm nào có đến đi
Lúc này ở trên tòa có Bồ Tát tên là Diệm Quang liền từ chỗ ngồi đứng dậy trịch áo bày vai hữu, gối hữu sát đất, chấp tay quỳ trước Phật bạch rằng: Như nay Thế Tôn nói pháp chân thật, hoặc nói hữu pháp, hoặc nói vô pháp, hoặc nói hữu vi, hoặc nói vô vi, hoặc nói hữu ký, hoặc nói vô ký. Nay chúng sanh đã lãnh thọ, dùng pháp hóa gì mà được độ thoát?
Bấy giờ Đức Thế Tôn dùng kệ trả lời rằng:
Các pháp đúng có một
Không hai cũng không ba
Ái thức chẳng ái thức
Lìa hẳn chỗ bào thai
Phá ngay, trói buộc ái
Thì mọi loài sạch ái
Như Lai-Thần đức lực
Tự biết túc mạng bổn
Hoặc ở cung Vương Thiên
Nơi Chuyển Luân cai trị
Hoặc ở chốn nghèo hèn
Dưới cùng Vô Cứu Ngục
Mỗi mỗi Ngài phân rõ
Tâm cấu nhiễm chúng sanh
Khi Đức Thế Tôn nói kệ này xong, có tám mươi tám ức na do tha chúng sanh Trung Ấm, liền từ chỗ ngồi đứng dậy trịch áo bày vai hữu, gối hữu sát đất chắp tay quỳ trước Phật bạch rằng: Chao ôi! Khổ này mới thật là khổ! Trong các thứ khổ, ái kia là khổ nhất; chỉ xin Thế Tôn cho phép chúng con làm kẻ xuất gia. Lúc này Đức Thế Tôn im lặng bằng lòng. Thế rồi chúng sanh Trung Ấm nghe Phật thuyết pháp liền được chứng quả A La Hán.
***
PHẨM THỨ TÁM: BA ĐỜI BÌNH ĐẲNG
Bấy giờ trên tòa có Bồ Tát tên là Bất Yếm Hoạn Kiếp, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, trịch áo bày vai hữu, gối hữu chấm đất, chắp tay quỳ trước Phật bạch rằng: Thần lực tối thắng của Như Lai vô cùng vi diệu không thể suy lường. Như Lai thần đức lưỡi rộng và dài, không phạm lỗi lầm như chúng sanh. Nay đây, ba loại chúng sanh quá khứ, tương lai và ngay bây giờ, Ngài vì chúng sanh quá khứ hay vì chúng sanh tương lai và hiện tại?
Bấy giờ Đức Thế Tôn bảo Bồ Tát Bất Yếm Hoạn Kiếp rằng: Lành thay, lành thay! Chỗ hỏi của ông đối với ba loại chúng sanh được nhiều lợi lạc, nhiều sự thấm nhuần và dứt được gốc vô minh, thân nghiệp được thanh tịnh, chẳng phải chỉ có Phật mới nói.
Lúc này Đức Thế Tôn bèn nói kệ rằng:
Người, lúc ở trong thai
Tự biết túc mạng mình
Bỏ kia nay thọ đây
Ba đời rõ như thế
Thức trước khác thức này
Thân trước khác thân này
Chỉ vì ngu lầm mê
Chẳng biết vào cửa đạo
Ở bốn sử, niệm này
Phát khởi bao nhiêu vọng
Than ôi già-bệnh-chết
Chìm đắm ở ba đời.
Thế rồi Đức Thế Tôn muốn giải thích nghĩa đó liền nói kệ tiếp:
Ta vốn không sắc này
Thọ- tưởng- thức cũng vậy
Ta không, kia cũng không
Nào có thọ- tưởng-thức
Không sắc là sắc pháp
Pháp loạn tưởng chúng sanh
Chín phẩm thì sai biệt
Phân biệt pháp ba đời:
Thượng thượng pháp tối diệu
Không quá khứ vị lai
Thượng trung rất tế vi
Thượng hạ vô giác quán
Trung thượng đoạn ba kiết
Trung trung diệt ba trần
Trung hạ thoắt nhiên ngộ
Đây gọi là Phật Tử
Hạ thượng tuy là nặng
Song như bọt nước kia
Thoạt nổi lại thoạt chìm
Hạ trung các hữu tình
Khổ vốn rất sâu nặng
Ngoài ta ai thấu hiểu
Hạ hạ hàng chúng sanh
Đi qua nhiều kiếp khổ
Ta hóa độ loài kia
Chẳng còn Phiền não nữa
Có bao nhiêu tâm người
Ngồi trên tâm không ngộ
Hoặc nguyện Phật tương lai
Hay cầu Ngài hiện tại
Các loại chúng sanh này
Khó mà tế độ được
Nhân sinh vốn không hình
Nơi trở về hư không
Sống chết cùng vần xoay
Niết Bàn, là gì nhỉ?
Nếu cho có hữu tình
Thân-miệng-ý làm lành
Tịch nhiên vào diệt độ
Già-bệnh-chết nào còn
Một lòng phát thệ rộng
Cũng chẳng vì tự mình
Hư không, không nắm được
Hư-thực nào có tên
Như Lai tiếng phạm thiên
Phân biệt pháp thật tướng
Thấu rõ tuệ không-vô
Đấng độc hành ba cõi
Hữu giác: pháp không ý
Quán thân nào đắm luyến
Vô giác: ở ba thiền
Tiến vào đường bất thối
Khi thành Phật đến nay
Lấy đó làm bổn nghiệp
Thành Phật cũng nhờ đây
Niết Bàn nào khác đó
Bởi siêng tạo công đức
Chưa đạt vào tướng thật
Nghe tứ, không lìa tứ
Các Phật ấn là đây.
Đương lúc Đức Thế tôn nói xong kệ này, tất cả chúng sanh nhiều không thể tính kể, và Ngũ Sắc Thức Trung Ấm, chúng sanh Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng muốn đắc pháp Lìa Bỏ Ba Đời Không Vui.
Lúc này Đức Thế Tôn nói lại kệ rằng:
Quá khứ chẳng có đây
Hiện tại cũng vậy thôi
Đức Di Lặc tương lai
Giáo hóa nào sai khác
Ta chỉ nói mảy may
Như bụi trên móng tay
Muốn nói hết cõi giới
Ai người thấu hết đây
Nay đang ở Trung Ấm
Dời đến Vô Tưởng Thiên
Địa ngục người chịu khổ
Nghe Pháp được ngộ liền.
Bấy giờ Đức Thế Tôn bèn dung thần lực đưa chúng sanh Trung Ấm đến cõi trời Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng Xứ Thức. Lúc này Đức Thế Tôn cũng dung thần lực đến đó. Khi đến cõi Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng Thức rồi, Ngài bèn dựng lên một tòa cao bằng bảy báu trang nghiêm đều có Hóa Phật. Mỗi mỗi Hóa Phật đều có bốn chúng, mỗi mỗi chúng thảy đều thành tựu phép tắc uy nghiêm. Trong chúng sanh này có người tụng kinh thuyết nghĩa, hiền thánh im lặng, hoặc có vị nhập định, xuất định.
Thế rồi Đức Diệu Giác Như Lai lại dung Thần Túc Thập Lực tiếp độ chúng sanh Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng Thức kia như Trung Ấm thân không sai khác.
Bấy giờ Đức Thế Tôn dùng oai nghi phép tắc như thông lệ của chư Phật, khiến cho vô lượng Hoá Phật hiệp làm một Phật, hoặc dùng một thân hóa ra vô lượng, hoặc ở dưới cây diễn nói giáo pháp, hoặc nhập sơ thiền, định ý bất loạn, hoặc ở núi cao một mình thiền định, hoặc ngồi nơi vắng vẻ xuất ra mười tám thân biến: dưới thân ra lửa, trên thân ra nước, trên thân ra lửa, dưới thân ra nước. Trời đất nếu không thì không có quái ngại. Hoặc hiện diệt độ mà không diệt độ. Hoặc hiện ra thân thể vô thường như thịt trương lên thối nát, như xác bồ câu trắng. Hoặc hiện ra tay chân đều ở chỗ khác.
Lúc này chúng sanh Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng Thức thấy sự thay đổi này trong lòng hoảng sợ tự mình sanh tâm bảo rằng, hẳn là Niết Bàn thì không bệnh, không già, không có các sự thống khổ. Nay xem ra pháp này có sinh, có già, có bệnh, chết khổ. Giờ gặp Như Lai giáng thần tại đây nếu không thuận theo các tướng trên thì không chọn địa ngục mà vào, tức là vào ngôi nhà của Ta, Ta vốn quá khứ cùng người kia đâu có khác. Đời trước thức kia là A Nan Đà Già Lan Đà, thấy Phật lễ bái: “Lành thay Thế Tôn! Không gì tôn quí hơn là giáng thần cõi này, như gặp hoa ưu đàm bát la, nếu Phật không giáng thần ở đây chúng con ở mãi nơi chốn biên địa, sát hại vô lượng thân Già Lan Đà”. Lại tự tuyên bạch: “Nay gặp Đại Thánh như mặt trời làm tan hết tuyết, nếu không gặp ngài, Kẻ đó sẽ đọa làm thân con chồn bay nhảy rất hại, nào có thoát nghiệp, dùng bổn nguyện này được thoát khỏi khổ. Cõi hư không vô lượng, đấng Uy Đức ba cõi. Hàng Bích Chi Thanh Văn chỉ thấy được bằng con mắt giới hạn”.
Lúc này thức Già Lan Đà bèn khởi niệm: chúng ta đồng sinh, sinh ở cõi thức này tội phước chưa phân, hoặc đọa tà kiến làm thân con phi li. Ta vốn thọ thân không chỉ ba cõi, khi ở thân Trung Ấm Ngũ Sắc và Vô Sắc đã phát khởi ý nghĩ này: Các thức Phi Tưởng đều sống với tâm khổ não. Bọn chúng ta tuy sanh chỗ này nhưng chẳng được Niết Bàn, Chẳng phải là nơi an ổn. Nay gặp Như Lai nói pháp chân thật, chặt đứt nghìn vạn cửa, không đến cũng không đi, tham dục gốc sanh ngã, nay ta lại diệt nó là vượt qua vô minh kiết sử đời nay và đời sau, có sanh và có khổ, già, bệnh, như bóng lại có hình, như ánh trăng, cây lá…bóng rọi trên sông nước, như loài chó hoang ăn thức ăn hoàn toàn chẳng ra gì.
Ta nay là Phật ba đời pháp thì vừa có, vừa không, giáo hoá vốn không thay đổi, sanh vốn chẳng có sanh, hay thay phép mầu nhiệm khó độ mà độ được, kẻ ngu khờ thế gian cho Ta là chân thật, ngay khi bỏ mạng này còn đâu thân của Ta. Phân biệt trong thân kia đâu là mạng hay thọ, sống chết khổ lụy phiền, vứt đó rồi thọ đây, khổ nóng lạnh trong thai, chào đời lo sống chết, mẹ thì vui nuôi ta, không sanh ai có nạn, nổi chìm như bọt nước, thần thức luyến thân kia, xoay vần trong năm nẻo, đã đến chỗ buộc ràng, biển tử sanh năm đường, không đến cũng chẳng đi. Tâm là gốc hại thân, người hết “ngã” nạn đâu? Hư không nào gốc ngọn, sao biết thường, vô thường. Như thức Vô Tưởng kia, thấy thức Già Lan Đà, một làm vua Biên Địa, một làm loài Hóa Sanh, ba cõi rất là khổ, nơi đây không Niết Bàn, như đi giữa đồng trống, chỉ đông cho là tây, nơi tất cả các khổ, đều đạt được giải thoát.
Bấy giờ chúng sanh Phi Tưởng, Phi Vô Tưởng Thức bèn ở trước Phật tìm lời rồi nói kệ:
Xưa con thờ Ngũ Hỏa
Nướng đốt thân thể đen
Nằm ở trên gai góc
Thân khoác áo sọ người
Vắt chân lên Nhật Nguyệt
Thờ cúng hết thảy thần
Nay làm Phi Phi Tưởng
Được thấy thân Như Lai
Xấu hổ việc làm xưa
Nơi đây nào thoát được
Rõ chánh pháp giáo hóa
Như Lai tự giáng thần
Được thoát chẳng vọng tâm
Ở hẳn nơi an ổn
Năm dục, sanh tử cấu
Trói buộc ở bốn dòng
Tâm luyến mê ba cõi
Lửa trí huệ đốt trừ
Bốn quả-chúng sanh tu
Nào thấy sanh gốc ngọn
Mê thức chúng con là
Như con nay không khác.
Lúc này Đức Diệu Giác Như Lai lại dung kệ trả lời rằng:
Các người vốn là chơn
Hơn tám vạn kiếp qua
Bởi tử sinh vô thường
Chết kia rồi sống đây
Loài hữu tình các ông
Chưa từng già bệnh chết
Chỉ mong cầu Niết Bàn
Đâu phải chân thật pháp
Trần dứt thức chưa diệt
Trở lại cõi tam đồ
Ngoài ta ngươi không ngộ
Ai cứu được khổ đây
Ta từ vô lượng kiếp
Thề độ lão, tử, sanh
Đâu phải nghiệp tiền thân
Hay hậu thân phải chịu
Vốn được kim cương định
Nay mới giáo hóa ngươi
Đất chẳng thể làm trời
Trời làm đất sao được
Nước không thể ra lửa
Lửa làm nước được đâu
Hết thảy kẻ ngu mê
Thì vạn loài có ngã
Ngu si không rõ pháp
Cho là đạo chánh chơn
Như người kia mỏi mệt
Trong chốc lát nghỉ ngơi
Dầu sống tám vạn tư
Như một ngày trước mắt
Là hữu tình năm khổ
Không có ngã, chỗ nào?
Phân biệt pháp-tướng thân
Phân biệt không-vô pháp
Sanh thì chẳng thấy sanh
Chết nào đâu thấy
Điều căn bổn tử sanh
Do việc làm đã tạo
Ba ác đạo luân hồi
Bệnh si là nguồn cội
Danh sắc, lục nhập pháp
Đây là thói của đời
Xúc nhập cùng sắc pháp
Ái nhập thêm khoái cảm
Mê hoặc của mọi loài
Mười hai duyên chẳng hiểu
Như thiêu thân vào lò
Đức Diệu Giác nói rằng
Nếu ngươi cấu trần nặng
Thì ta cấu tâm nặng
Thành thân Phật như ta
Trãi qua không ngằn cõi
Tâm cấu nặng phá tan
Phân rành tưởng-chẳng tưởng
Căn nguyên kiết sử là
Không thường bảo là thường
Chuốt khổ nói là vui
Suy không cho là có
Vô ngã lấy làm ngã
Loài Tưởng-Phi Tưởng
Tập điên đảo lâu ngày
Như thiêu thân ham lửa
Nạn thân, không tránh được
Lầm mê rớt sáu đường
Sanh Trời Phi Tưởng này
Tựa như đốn phứt cây
Gốc còn, cây sống lại
Bốn đảo điên mê lầm
Chứa mầm vô minh cả
Cửa cam lồ nay mở
Phật đạo vốn chơn như
Căn bổn khổ dứt trừ
Hết hẳn không còn dư
Dòng biển dài bốn sử
Sanh sanh, sanh không ngừng
Ta nay tung ba cõi
Và đến bên kia bờ
Nơi bình yên-vô úy.
Bấy giờ khi đức Thế Tôn nói kệ này xong, chúng sanh Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng Thức đều phát tâm Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, ở Vô Dư Niết Bàn và không rời Niết Bàn. Hoặc có người muốn sanh Thiên thì Ngài nói pháp Thập Thiện. Nếu muốn sanh trong cõi Người, Ngài vì họ nói Ngũ Giới, hoặc người hướng đến Ba Ác Đạo thì Ngài nói về các loại sau đây: núi đao, cây kiếm, xe lửa, lò than…ba trăm ba mươi sáu ức vô số người chán sợ kiếp sống, nghe pháp Thanh Tịnh liền thành đạo quả.
Lúc này Đức Thế Tôn lại dung thần túc Thập Lực Vô Úy đưa chúng sanh Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng Thức kia cùng đến cõi chúng sanh Ngũ Sắc Thức. Ngài chỉnh đốn đạo thọ, trang nghiêm cõi nước, phóng ánh sáng lớn. Mỗi mỗi ánh sáng đều có Hóa Phật, mỗi mỗi Hóa Phật đều ngồi trên tòa cao bảy báu, đủ ba mươi hai tướng hảo, nói về lục độ không cùng.
Chúng sanh Ngũ Sắc kia thấy Như Lai biến hóa, tâm Phiền não trói buộc thoáng chốc trừ sạch, không còn thích muốn ràng rịt sanh tử,
Thế rồi Đức Thế Tôn dùng phạm âm thanh tịnh mà nói kệ rằng:
Khổ, từ sanh tử oán
Dùng phương tiện trừ đi
Tứ đẳng, đại bi tâm
Vượt qua vô lượng cõi
Nay kẻ lợi căn này
Mới nghe không dám thọ
Thấy Phật tướng, sắc thân
Thảy nhập tịch, diệt độ
Mới hay đạo thánh hiền
Khó nghĩ bàn vô lượng
Diệt cấu chẳng còn sanh
Đạo thánh hiền nào khác
Ngay khi Đức Thế Tôn nói kệ này xong, vô hạn vô lượng chúng sanh Ngũ Sắc Thức thảy đồng một hiệu ở đời tương lai, hiệu Phổ Quảng Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhơn Sư, Phật Thế Tôn.
***
PHẨM THỨ CHÍN: KHÔNG SANH DIỆT
Bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai như muốn dời đến các cõi nước của các Phật mới bảo với ba loại chúng sanh phát tâm hướng đến cầu đạo Niết Bàn: Nay ta bây giờ nói pháp cho các ngươi, nếu có điều nghi ngờ thì cứ hỏi ta, Niết bàn có sanh có diệt không chứ?
Lúc này ba loại chúng sanh nghe lời nói của Như Lai mới bạch Phật rằng: Từ cõi Dục lên đến cõi Phi Tưởng, Phi Phi Tưởng phát tâm hướng về Đại Thừa Bất Tư Nghì pháp, chưa từng nghe có pháp hữu vi, vô vi, gì là hữu dư, gì là vô dư, thế nào là pháp thượng nhơn, thế nào là pháp phi thượng nhơn?
Bấy giờ Đức Thế Tôn phân biệt Cú Nghĩa, Tự Nghĩa và Vô Tướng Nghĩa cho ba loại hữu tình.
Thần lực Như Lai có ba mươi hai pháp, những gì là ba mươi hai? Nhớ được căn bổn đã sanh của mình trong kiếp quá khứ. Biết được túc nghiệp của mình trong mỗi đời sống, chết kia sống đây, chết đây sống kia. Dùng nhãn thức thông quán sát như thấy hạt châu trong lòng bàn tay. Dùng nhĩ thông nghe được những tiếng như con nhặn đi, con ruồi bò…và tất cà các tiếng nhỏ nhất đều nghe hết thảy. Xưa có ba cõi, nay không ba cõi, các người phát tâm ngộ mỗi mỗi đều sai khác, trung gian đều thay đổi. Thế nào là ba cõi? Thế nào chẳng phải ba cõi?
Bấy giờ lúc Đức Thế Tôn nói điều này, ba loại chúng sanh lại sanh nghi ngờ. Lúc ấy Đức Thế Tôn biết điều suy nghĩ của tâm chúng sanh kia là muốn được nghe Ngài nói pháp Quán Vô Tướng, nên dùng kệ nói rằng:
Tại sao gọi là đầu?
Tại sao gọi là chân?
Tại sao gọi là hoa?
Tại sao gọi là quả?
Mạng người ở cái đầu
Chết ra tro bụi đất
Gốc cây, trăm hoa cỏ
Bứng bỏ gốc nào sanh
Quán các pháp tướng này
Không đầu cũng chẳng chân
Pháp hữu dư, vô dư
Như đây mà hiểu được
Nếu cho có Niết Bàn
Thân mạng ta hiện còn
Nếu nói không Niết Bàn
Nơi nào còn ba loại
Nên Phật dùng Thần Lực
Khiến người rõ hữu, vô
Ta xem ba cõi khổ
Vừa có cũng vừa không
Niệm trước khác niệm sau
Thân trước khác thân sau
Vô số kiếp ta qua
Cất chân vào đối đãi
Ở đó khởi đại bi
Nhị thừa đâu bước nổi
Lúc ta khởi đại bi
Thấy kẻ khổ ba đường
Như mẹ hiền nuôi con
Không gì không no đủ
Xưa ta chỉ bố thí
Nay được theo điều mong
Bảy báu các kỳ trân
Khởi tâm tức thời được
Huống gì bốn đẳng cụ
Sáu độ cứu chúng sanh
Ai rành rẽ điều này
Chỉ Phật-Phật thấy biết
Nay Đang nói với ngươi
Hữu dư, vô phân rõ
Muốn đắc Quan Ngã Giới
Ta mới dùng thần thức
Đến nước kia làm Phật
Tên gọi Thích Ca Văn
Bảy mươi hai hằng hà
Tây Nam Độ trang nghiêm
Chỉ dùng Nhất Thừa hóa
Không Bích Chi, Thanh Văn
Cõi kia vui sướng lắm
Khởi niệm liền hiện bày
Chẳng giống cõi nước này
Dâm, nộ, si trói buộc
Một tiếng khắp bốn phương
Người nghe, tìm…được độ
Cõi kia cây bảy báu
Khi gió thổi cành cây
Lá lá hướng cùng nhau
Đồng nói pháp Không ngằn
Trong cõi nước ta kia
Tuổi thọ nào tính kể
Hiện dùng thời diệt độ
Mười hai kiếp pháp còn
Muốn hay kiếp ngắn dài
Hiền kiếp là một ngày
Tính số tháng ngày nay
Làm thành mười hai kiếp
Ba loại người các ngươi
Biết công đức ta không
Đến cõi Đông Phương kia
Tám mươi ức do tha
Nước đó là Bất Chung
Phật hiệu là Tịnh Giới
Đệ tử học ta nay
Phủi tóc đắp cà sa
Gối quỳ nghe thánh pháp
Phật đó rõ tâm ta
Các hàng chúng sanh ấy
Thấy ta khoác pháp phục
Với thế dục chẳng màng
Đồng lòng vui nẻo đạo
Oai nghi tiết lễ đủ
Cấm giới giữ chẳng sai
Đang khi ta nằm ngủ
Thấy kẻ dửng áo long
Đây bởi túc mạng mình
Cùng với người thệ nguyện
Lìa dục không vướng bận
Chẳng có tướng diệt sanh
với phạm hạnh chuyên hành
Bởi ta thần lực Phật
Từ chết được khỏi chết
Chẳng biết niệm điều này
Nào hiểu sinh rồi diệt
Nơi năm nẻo vần xoay
Pháp cam lồ tứ thánh
Đủ no hết thảy người.
Ngay khi Đức Thế Tôn nói kệ này, có một trăm bảy mươi ức chúng sanh thấy hàng đệ tử cạo bỏ râu tóc và nhận Thánh giáo, mong ước muốn được pháp quán tư duy, không thích thế tục, xuất gia làm sa môn. Đức Phật bảo, ba loại chúng sanh cách phương đông bắc của ta hiện giờ vô hạn, vô lượng hằng hà sa số. Có cõi nước kia tên là Thanh Minh, Đức Phật tên là Minh Nguyệt, người dân nước kia không có dâm, nộ, si, cũng không có kiêu mạn, ngã mạn hoặc biếng nhác, chúng sanh nước kia hằng thích an tĩnh, độc tọa, không bị hệ niệm phát khởi, không còn loạn tưởng cho dù sấm nổ sét đánh tâm vẫn chẳng dao động.
Lúc này Đức Diệu Giác Như Lai đi đến cõi kia rồi ngồi trên đất, chúng sanh cõi kia thấy ngài tọa thiền đều cùng tọa thiền. Đức Phật dùng thẩn lực để quán pháp Vô Tướng. Ngài phóng vào tâm chúng sanh giống như bàn tay di chuyển sự vật khiến cho chúng sanh kia biết được hữu thường và vô thường, biết được nỗi khổ của sanh, già, bệnh, chết. Hoặc có chúng sanh biết rõ hữu niệm, hoặc có chúng sanh biết rõ hữu trì, hoặc có chúng sanh biết rõ hữu an, hoặc có chúng sanh biết rõ tự thủ.
Đức Phật hầu muốn hiện công đức của Tứ Thiền, liền ở trước mặt ba loại chúng sanh, Ngài từ Sơ Thiền rổi vào ra Nhị Thiền, Tam Thiền và Tứ Thiền. Từ Tứ Thiền trở lại Tam Thiền, Nhị Thiền, Sơ Thiền. Từ Sơ Thiền đến Tam Thiền, từ thiền thứ tư đến thiền thứ hai, đây gọi là Sư Tử Phấn Chấn Tam Muội.
Bấy giờ Đức Thế Tôn hiện thần túc Tam Muội Ý Định này, độ chúng sanh nhiều vô số kể, đều cùng đồng phát tâm Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, có vị mong muốn quả Tu Đà Hoàn, quả A La Hán…được pháp Nhãn Tịnh đắc Bích Chi Phật đạo.
Ngay lúc bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai thoáng chốc biến mất.
***
PHẨM THỨ MƯỜI: GIÁO HÓA KHÔNG VÔ HÌNH
Bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai xả bỏ thân Trung Ấm, Nhập Tam Muội Hư Không Tạng.
Ngài dùng tiếng thét mà cất lên tám loại âm thanh. Tám loại âm thanh là gì? Chẳng phải tiếng nam, chẳng phải tiếng nữ, chẳng phải tiếng dài, chẳng phải tiếng ngắn, chẳng phải tiếng sang quí, chẳng phải tiếng đê hèn, chẳng phải tiếng rầu khổ, và chẳng phải tiếng tươi vui. Lúc này Đức Thế Tôn ẩn hình chẳng thấy, Ngài diễn xuất tám vạn bốn nghìn các Độ Vô Cực. Sao gọi là tám vạn bốn nghìn Độ Vô Cực? Tưởng, Phi Tưởng Hữu Ái ở gốc bệnh phiền não như trăng bị mây che. Tất cả chúng sanh bị dục dẫn dắt. Có bốn trăm bệnh thoạt sanh rồi thoạt mất. Người phạm tội ngũ nghịch muốn thoát khỏi khổ báo, không còn tám địa ngục và cảm giác hãi hùng.
Phương Tây Nam Bắc Đông cũng vậy, dựa vào trình độ chúng sanh Đức Phật mới nói pháp này. Ngay lúc này ba loại chúng sanh nghe Hư Không nói tiếng không sắc, không hình nơi trung gian đó trình bày các pháp: Lành thay chư Phật dạy không sắc không hình, khó nghĩ bàn được! Thế rồi ba loại chúng sanh hình thù sai khác, cùng một thứ tiếng, dùng kệ kính hỏi Hư Không rằng:
Như Lai vốn ở đây
Ba mươi hai tướng tốt
Từ bi thương muôn loại
Lợi lạc khó đong lường
Vì con nói pháp mầu
Tám bậc, cành Thánh Đạo
Ẩn hình nghe tiếng Phật
Vạn vật đều không thường
Như Lai sắc vàng rực
Thực có, nay thấy đâu
Chỉ nghe tiếng vang ra
Phật không, ta nào có
Xét con gốc sinh tử
Lưu chuyển mãi không dừng
Chỉ vì mê lầm sắc
Phước bặt mà tội sanh
Như Lai-Đại Thánh Tôn
Dạy người hành các pháp
Bỗng chốc ly hình tướng
Dùng âm hưởng chỉ bày
Vốn bởi duyên xưa nên
Hình đi, tiếng vì con
Già bệnh sinh lo buồn
Bốn rắn cắn thân con
Thịt xương từ đất nuôi
Tươi mát lo nước bồi
Ráo khô nhờ lửa sưởi
Buông giãn từ gió thổi.
Chẳng vướng pháp ba thừa
Lìa có vì đang có
Tâm cấu dứt lâu rồi
Bốn đại còn tồn tại
Như Lai Đại Thánh Tôn
Bốn điều không đối đãi
Lúc nói có bốn đại
Lúc bảo không bốn đại
Lại nói không bốn đại
Rồi lại có bốn đại
Pháp bất định là đây
Ai người hành rốt ráo?
Bấy giờ Đức Như Lai liền nói kệ để trả lời âm thanh kia rằng:
Phật tử biết “không” chăng?
Tất cả hành vô thường
Nhân sinh không nguồn cội
Nào có gốc sinh duyên
Tiếng ta và tiếng ngươi
Đáng được, không đáng được
Ta từ vô số kiếp
Chẳng vì một chúng sanh
Mỗi mỗi niệm dứt ngay
Độ ít nào thấy chán
Đã độ vô số kể
Cũng chẳng lấy làm vui
Xưa ta là một kẻ
Riêng tu không độ người
Rồi sau đối với người
Thệ nguyền ta chẳng trái
Đây cõi Diêm Phù Đề
Sát Lợi, vua bốn họ
Ngoài Bà La Môn đó
Giai cấp khác đâu bằng
Nhân vì quán pháp giới
Sanh, già, bệnh, chết khổ
Ta không kia cũng không
Vì đâu sanh tử có?
Sanh đó nếu có nguồn
Vậy sanh đến từ đâu?
Thiết nghĩ gốc tử sanh
Niết bàn ở ngay ta
Rõ thấu pháp Niết Bàn
Không Phật cũng chẳng ta
Pháp từ nơi nào sanh?
Rối đến nơi đâu diệt?
Pháp chân thật Phật dùng
Nơi sanh đây chết kia
U mê được thấy rõ
Nói có cũng chẳng có
Nói không nào phải không
Xoay vần biển tử sanh
Vì năm dục trói buộc
Không tránh không tiên sách
Tự rớt vực tử sinh
Đến khi rành tội phước
Hối hận quá muộn màng.
Bấy giờ khi Đức Thế Tôn nói kệ này xong, có tám mươi bảy ức na do tha chúng sanh hiểu được pháp Không Hình Tướng và phát tâm Vô Thượng Phật Quả Bồ Đề.
***
PHẨM THỨ MƯỜI MỘT: CÓ SẮC-KHÔNG SẮC
Bấy giờ ở trên tòa có một vị Bồ Tát nghe trong hư không có tiếng Như Lai thì ngước nhìn hư không mà khen rằng: Hay thay! chỉ nghe tiếng Như Lai nào thấy hình kia. Sắc này chẳng có gốc sắc, các ấm cũng lại như thế. Chúng sanh cõi dục này không thể không độ, cần phải dùng kiếm tuệ phứt trừ khiến không còn chi. Xưa ta tu phạm hạnh, chẳng phải việc làm của thân miệng ý, chẳng một, chẳng hai, ngã dục từ nó mà phát sanh, do đây rớt ba đường. Mỗi niệm muốn diệt các tưởng cũng không có quá khứ, hiện tại, vị lai. Các chư Phật quá khứ giáo hóa các quần sanh khi nói quá khứ thì không nói hiện tại, vị lai. Khi nói vị lai thì không nói quá khứ, hiện tại. Khi nói hiện tại thì không nói quá khứ, vị lai. Hoặc nói có ba đời, hoặc nói không ba đời.
Lúc này Đức Thế Tôn muốn trùng giải nghĩa trên mới nói kệ rằng:
Gốc sanh già bệnh
Chư Như Lai cấu trần
Muốn vào Trung cứu tế
Chỉ vì địa ngục nhơn
Chẳng giống Diệu Giác Tôn
Ở Trung Ấm giáo hóa
Với pháp mầu tuyệt nhất
Kẻ hạ căn sao thấu
Như người ôm bát xin
Tùy người khác cấp cho
Người ôm bát nghĩ rằng
Không biết có hay không
Chưa chứng tự nói chứng
Là căn bổn tà kiến
Chánh pháp nói phi pháp
Lưu chuyển vực năm đường
Pháp phân biệt chánh pháp
Ở pháp tánh chẳng mất
Nếu không mất pháp tánh
Đây là lời chư Phật
Pháp tánh, không ba việc
Và không khứ, lai, kim
Nếu cho là hiện tại
Hiện tại đúng lúc nào?
Hoặc nói là quá khứ
Quá khứ ra làm sao?
Và nếu là tương lai
Tương lai nào là đúng?
Ai biết được phép này
Hiểu thông ba đời Phật
Thấu suốt không tạp tưởng
Y theo hạnh đại thừa
Chúng sanh có thiện duyên
Không gì không độ được
Ví như người mang nợ
Muốn vui vẻ trả xong
Trong ngoài đều thông đạt
Rong chơi chẳng e dè.
Bấy giờ Bồ Tát Đai Thế Chí và Quan Thế Âm nương theo âm hưởng giáo hóa của oai thần Phật liền dùng thần khẩu mà nói kệ rằng:
Gốc sanh già bệnh chết
Chư Như Lai cấu trần
Muốn vào Trung bạt khổ
Chỗ nào chẳng tới lui
Thầy tôi Vô Lượng Thọ
Kiếp kiếp vẫn còn hoài
Xưa tôi từng thệ nguyện
Chỉ vì địa ngục nhơn
Chẳng giống Diệu Giác Tôn
Ở Trung Ấm độ người
Với pháp mầu siêu tuyệt
Nguyện tôi khi thành Phật
Như Diệu Giác khác gì.
Khi Đức Quán Thế Âm nói kệ này xong có ba ức chúng sanh phát tâm Vô Thượng Phật Quả Bồ Đề.
***
PHẨM THỨ MƯỜI HAI: HOAN HỶ
Bấy giờ Đức Diệu Giác Như Lai vào Tam Muội Tịch Diệt, hầu muốn du hành tha phương thế giới và nhìn lại tâm niệm hăng hái của chúng sanh đã độ không thể suy lường, giống như tỳ kheo nhập pháp Tứ thiền, tâm ý thơ thới, không đói, không khát. Trong lòng ngài cảm thấy mừng vui. Hay thay, sự giáo hóa không sai với bổn nguyện. Thế rồi ngài nói kệ rằng:
Như Lai thần túc lực
Lìa khổ, bất thiện, hữu
Phân thân hóa nơi nơi
Muốn độ kẻ có duyên
Hiền kiếp nghìn chư Phật
Hóa độ đâu có khác
Cũng ở trong ba loại
Chánh pháp trừ phi pháp
Mở cửa pháp cam lồ
Bít lấp ba đường ác
Xưng dương Đại Trí Tuệ
Nhổ bật gốc ngu si
Tự trang nghiêm các pháp
Đều thanh tịnh trong ngoài
Từ bi, bốn đẳng tâm
Tràn đầy khắp mọi hướng
Gìn giữ thân, miệng, ý
Sinh, già, bệnh, vượt ngoài.
Khi Đức Thế Tôn nói kệ này, ba loại chúng sanh đầy khắp các cõi Tam Thiên Đại Thiên thế giới nương theo lời dạy của Ngài ở trong hư không đều phát tâm Vô Thượng Chánh Chơn Đạo Ý, vui vẻ phụng hành làm lễ rồi lui.
