Luận Bảo Hành Vương Chánh

Bảo Hạnh Vương Chánh Luận

Trần Chơn Đế dịch

Bản Việt dịch của Thích Như Điển

***

AN LẠC GIẢI THOÁT – Phẩm thứ nhất

Giải thoát tất cả chướng

Đức đủ đều trang nghiêm

Lễ tất cả bậc trí

Chúng sanh là bạn lành

Chánh pháp rõ biết tốt

Vì mến pháp Đại vương

Ta nói pháp vì đây

Pháp trùm khắp người ấy

Trước nói nhân pháp lạc

Sau nói pháp giải thoát

Chúng sanh trước an lạc

Sau đó được giải thoát

Đường lành gọi là vui

Giải thoát nghĩa, hoặc hết

Lược nói hai nhân này

Chỉ tín, trí hai căn

Nhân tín hay giữ pháp

Do trí như thật rõ

Trong hai trí hơn cả

Đều do tín phát khởi

Do si, tham, sân, sợ

Mà chẳng thể hoại pháp

Nên rõ biết tín này

Kiết tường lạc gọi tên

Đây rành biết giảng trạch

Thân, khẩu, ý ba nghiệp

Hằng lợi ích mình người

Nói vì bởi người trí

Sát sanh, trộm, tà dâm

Vọng ngôn và lưỡng thiệt

Nói ác chẳng nên nói

Tham sân cùng tà kiến

Pháp này goi mười ác

Ngược lại tức mười lành

Lìa rượu sống thanh tịnh

Chẳng bức não tâm trí

Cúng dường chỗ cung kính

Lược nói pháp như thế

Nếu hay tu khổ hạnh

Quyết chuyển sanh pháp lành

Mà lìa trí bi vậy

Nếu chỉ là khổ hạnh

Chẳng hay trừ tổn kia

Cùng cứu tế lợi ích

Thí giới tu rõ sáng

Chánh pháp con đường lớn

Nếu quên, hành tà đạo

Tự khổ, thọ làm trâu

Chỗ sanh tử cực khổ

Chẳng ăn uống, bóng cây

Hoặc ăn chỗ loài sói

Lâu dài ở trong đó

Nhân do sát, thọ ngắn

Bức bách nhiều bệnh hoạn

Do tham mà nghèo hèn

Xâm nhập tạo oán kia

Vọng ngữ bị phỉ báng

Lưỡng thiệt người thân lìa

Ác khẩu nghe chẳng yêu

Ỷ ngữ, kia giận hờn

Do tham hai chỗ cầu

Sân nhuế thọ ma bố

Tà kiến sanh chấp trước

Uống rượu tâm loạn động

Chẳng thí lại tham cùng

Tà mạng gặp si cuồng

Chẳng sống yên, làm giặc

Tật đố chẳng uy đức

Giận dữ như loài quỷ

Chẳng hỏi, nghe nên si

Chấp này tại con người

Vì trước ở đường ác

Sát sanh và các tội

Như chỗ nói quả báo

Chẳng tham sân cùng nghiệp

Đây gọi nhân duyên lành

Làm ác cùng sự khổ

Đều từ pháp tà sanh

Các đường lành an ổn

Đều do nhân lành khởi

Thường lìa tất cả ác

Hằng làm tất cả lành

Do thân khẩu ý nghiệp

Nên rõ hai pháp này

Do một pháp hay lìa

Địa ngục cùng bốn cảnh

Pháp thứ hai hay cảm

Người, trời, vua giàu vui

Do định, phạm trụ không

Được thọ vui nhà Trời

Như thế lược nói tên

Nhân lạc cùng quả lạc

Lại cùng pháp giải thoát

Vi tế thật khó thấy

Chẳng nghe, tâm phàm phu

Nghe tức sanh sợ hãi

Ta, không sanh nơi ấy

Hiện, lai ta chẳng có

Kẻ phàm nghĩ sợ hãi

Kẻ trí sợ dứt hết

Thế gian thấy ta sanh

Việc kia chấp vào đấy

Phật do đường này chứng

Nương bi, vì kia nói

Của ta và thuộc ta

Cả hai đều là không

Do thấy lý như thật

Hai chấp ấy chẳng sanh

Các ấm chấp có ta

Ngã chấp do không nghĩa

Nếu chủng tử chẳng thật

Mầm mống làm sao có

Nếu thấy ấm chẳng thật

Cái ta lại chẳng sanh

Do cái thấy diệt mất

Ấm ấy lại chẳng khởi

Như người nương cảnh tịnh

Liền thấy chính ảnh mình

Ảnh này có thể thấy

Một bên không chân thật

Thấy ta cũng như thế

Nương ấm được hiển hiện

Như thật rõ chẳng có

Giống như kiếng thấy ảnh

Như người không chấp kiếng

Chẳng thấy tự ảnh mình

Như đây nếu bẻ ấm

Cái ngã tức chẳng có

Nhân nghe nghĩa như thế

Đại Tịnh Mệnh A Nan

Liền được tịnh pháp nhãn

Hằng vì kia nói này

Chấp ấm mà ở đây

Chấp ngã lại hằng hữu

Do thấy có ngã này

Nghiệp và có thường có

Sanh tử trục ba phần

Không đầu, giữa, sau chuyển

Giống như trục xe, lửa

Sanh tử cũng giống vậy

Từ mình người cả hai

Ba đời chẳng có vậy

Chứng này thấy ta không

Các nghiệp báo cũng thế

Như thế thấy nhân quả

Sanh khởi và diệt tận

Nên chẳng chấp có thật

Thế gian có và không

Người ngu nghe pháp này

Liền hết tất cả khổ

Do vô trí sanh sợ

Mà ở nơi không sợ

Nơi Niết Bàn không đây

Ngươi vì sao sanh sợ

Như đã nói thật không

Vì sao làm ngươi lo

Giải thoát không ngã ấm

Ngươi nếu yêu pháp này

Xả ngã và các ấm

Ngươi làm sao chẳng vui

Không trên chẳng Niết Bàn

Hà huống là có hữu

Hữu vô chấp sạch hết

Phật gọi là Niết Bàn

Nếu lược nói tà kiến

Nghĩa trừ không nhân quả

Đây làm chẳng đủ phước

Ác đạo chính là nhân

Nếu lược nói chánh kiến

Nghĩa nhân quả thế nào

Hay làm phước đức đủ

Đường lành nhân tối thượng

Do trí có không tịch

Qua khỏi phước không phước

Nên lìa đường tốt xấu

Phật gọi là giải thoát

Nếu thấy sanh có nhân

Người trí xả không chấp

Do thấy diệt cùng nhân

Cho nên xả chấp có

Trước hai nhân đều sanh

Thật nghĩa tức không nhân

Giả danh chẳng nương vậy

Cả sanh cũng chẳng thật

Nếu đây có kia có

Giống như dài và ngắn

Do sanh này kia sanh

Giống như đèn và sáng

Trước dài sau lại ngắn

Chẳng phải không tánh vậy

Ánh sáng lại chẳng sanh

Đèn kia lại chẳng thật

Như đây nhân quả sanh

Nếu thấy chẳng chấp không

Tin này đời chân thật

Do loạn tâm nên sanh

Thấy mất chẳng hư vậy

Tức chứng được chân như

Cho nên không chấp hữu

Chẳng nương hai giải thoát

Sắc là chỗ thấy xa

Nếu gần dễ phân biệt

Hươu khát nếu thật màu

Vì sao gần chẳng thấy

Nếu xa mà thật rõ

Tức thấy có thế gian

Chứng thật tức chẳng thấy

Vô tướng như hươu khát

Như hươu khát giếng nước

Chẳng nước, chẳng vật thực

Như ấm này giống người

Chẳng người chẳng thật pháp

So lược khát làm nước

Kia qua nếu nước này

Nếu không chấp là nước

Như đấy người ngu si

Thế gian như hươu khát

Nếu chấp thật có không

Đây tức là vô minh

Si nên chẳng giải thoát

Chấp vô, đọa đường ác

Chấp hữu, sanh đường lành

Nếu rõ biết như thật

Chẳng hai nương giải thoát

Chẳng lạc chấp hữu vô

Do chọn nghĩa chân thật

Nếu rơi chỗ vô chấp

Sao chẳng nói rơi có

Nếu nói do phá có

Nghĩa cùng cũng đọa không

Như đây phá vô vậy

Vì sao chẳng rơi có

Chẳng nói hành và tâm

Do nương Bồ đề vậy

Nếu nói kia rơi không

Nhân nào không rơi có

Tăng khư bi thế sư (số luận sư)

Ni kiền nói nhân ấm

Ước thế ngươi hỏi kia

Nếu nói qua hữu vô

Là chẳng thể nói pháp

Vì quá hữu không vậy

Ngươi nên rõ sâu xa

Phật chánh dạy cam lồ

Như đẹp không đến đi

Lại không một niệm ở

Nếu lễ ba đời qua

Đời nào là thật có

Hai đời không đến đi

Hiện tại thật chẳng ở

Đời sanh và ở, mất

Điều này cái gì thật

Nếu hay có thay đổi

Pháp nào chẳng hay mất

Nếu vô niệm, niệm mất

Vì sao có biến dị

Nếu nói niệm niệm diệt

Chưa đủ, chưa diệt vậy

Chẳng cùng chứng thấy vậy

Hai này không đạo lý

Nếu niệm diệt đều hết

Vì sao lại có vật

Nếu chứng không niệm diệt

Nên vật sao lại thành

Như sát na sau đó

Trước, giữa lại là có

Do sát na chia ba

Nên đời nói không ở

Đây một niệm ba cõi

Nên chọn chỗ như niệm

Trước, giữa, sau cả ba

Chẳng do tự, tha thành

Chẳng một, nhiều phần vậy

Nếu không phân sao có

Lìa một, nhiều thì sao

Lìa có pháp không gì

Do diệt và đối trị

Nếu nói có thành không

Vô này và đối trị

Pháp nàp hữu vô vậy

Cho nên cõi Niết Bàn

Do nghĩa chẳng thành có

Thế gian ở đời sau

Kia hỏi Phật yên lặng

Đây kính tất cả trí

Nên Thánh nhân rõ Phật

Do đây pháp sâu dày

Chẳng nói chẳng diễn đạt

Như pháp giải thoát này

Sâu xa không trói buộc

Chư Phật nhất thiết trí

Nên nói không chỗ nương

Mà chẳng nương vào pháp

Qua hữu vô nhị biên

Người đời mến nhiễm vào

Do si mà sợ mất

Kia, này mất hoại kia

Sợ hãi không nơi nương

Nguyện vua ngươi chẳng sợ

Đều do kia hoại ta

Vì ngươi thành chẳng hoại

Ta sẽ nói chân lý

Do nương không điên đảo

Lìa có, không hai chấp

Quá này phước, chẳng phước

Sau đây nghĩa rõ rồi

Chẳng thân thấy không sợ

Hai, người cảnh sẽ nói

Tứ đại và không, thức

Một chỗ ấy chẳng người

Nếu hợp ly chẳng người

Vì sao chấp có người

Như sáu cõi không người

Tụ ấy chẳng phải thật

Mỗi mỗi cõi giống vậy

Do tụ nên chẳng thật

Ấm chẳng ngã, thuộc ngã

Lìa ấm, ngã không hiển

Chẳng như củi lửa tạp

Sao cậy ấm thành ta

Đất ấy chẳng ba đại

Trong đất lại không ba

Trong ba lại chẳng đất

Hay ly hợp chẳng thành

Địa, thủy, hỏa, phong đại

Mỗi tự tánh chẳng thành

Một lìa ba không thành

Ba lìa một cũng thế

Một ba và ba một

Hay lìa thì chẳng thành

Mỗi mỗi tự chẳng thành

Phân ly kia thế nào

Nếu mỗi lìa tự thành

Lìa củi sao có lửa

Động ngại và tụ họp

Nước, gió, đất cũng thế

Nếu lửa tự chẳng thành

Ba kia vì sao lập

Ba đại nghĩa duyên sanh

Sai khác sao thành được

Nếu kia mỗi tự thành

Vì sao liền tạo có

Nếu mỗi tự chẳng thành

Vì sao lại thành có

Nếu nói chẳng tương ly

Các đại mỗi tự thành

Chẳng lìa tức chẳng cùng

Nếu lìa, chẳng riêng thành

Các đại chẳng riêng thành

Vì sao mỗi tánh tướng

Mỗi thành chẳng phải nhiều

Nên nói tướng giả danh

Sắc, thanh, hương, vị, xúc

Nghĩa đơn giản như đại

Nhãn sắc, thức, vô minh

Nghiệp sanh lại cũng thế

Kẻ tạo nghiệp và việc

Dồn nhiều đời nhân quả

Ngắn dài và danh tưởng

Phi tưởng lại như vậy

Đất, lửa, gió, nước ấy

Dài ngắn và nhỏ lớn

Lành dữ nói rõ biết

Trong trí diệt chẳng còn

Như chỗ thức vô hình

Vô biên, biến tất cả

Trong này đất cùng đại

Tất cả đều diệt hết

Với đây chẳng tướng biết

Ngắn, dài, lành,ác thảy

Danh sắc và các ấm

Như đây diệt không còn

Như đây cùng với thức

Do vô minh có trước

Nơi thức nếu khởi trí

Đây và sau đều tận

Như thế cùng thế pháp

Đây tức thức, lửa, củi

Do thật sánh ánh lửa

Thức đời, củi thiêu rụi

Do si riêng có không

Sau chấp nhận chân như

Tầm, hữu tức chẳng được

Vô vì sao lại được

Do vô sắc mà thành

Nên không hay gọi tên

Lìa đại sắc ra sao

Nên xứ lại chỉ tên

Thọ, tưởng, hành và thức

Nên biết như tứ đại

Tứ đại như hư, ngã

Sáu cõi chẳng pháp người.

TẠP – phẩm thứ hai

Như phần phần lột chuối

Chẳng còn cái gì có

Cả sáu cõi người lột

Cho nên Phật mới nói

Tất cả nói vô ngã

Mà sáu cõi gọi pháp

Quyết nói thật không ngã

Ngã, không ngã hai nghĩa

Như thật mà chẳng có

Cho nên Như Lai dạy

Ngã, vô ngã hai biên

Thấy, nghe, rõ, biết, nói

Phật nói: không thật, hư

Hai tướng chờ thành vậy

Hai này như thật, không

Như thật ở thế gian

Quá thật, lại quá hư

Thế gian liền nương thật

Nên đọa nơi hữu, vô

Nếu pháp biến chẳng thế

Vì sao Phật lại nói

Hữu biên và vô biên

Có hai cùng chẳng hai

Quá khứ Phật vô lượng

Hiện, lai, quá số nhiều

Chúng sanh số quá nhiều

Ba đời do Phật hiện

Thế gian không, nhơn dài

Lúc này hiện ra đời

Thế gian quá, hữu vô

Vì sao Phật gọi biên

Do pháp như thế sâu

Với phàm, mật chẳng nói

Nói đời như huyễn hóa

Nên Phật dạy cam lồ

Giống như tượng ảo hóa

Sanh diệt thường hay thấy

Hình này và sanh diệt

Thật nghĩa ấy không có

Thế gian như huyễn hóa

Sanh diệt thấy như vậy

Thế gian và sanh diệt

Huyễn, thật nghĩa đều không

Hình huyễn không đâu đến

Đi lại chẳng về đâu

Vì tâm chúng sanh mê

Do thật có chẳng trụ

Đời cùng với ba đời

Như vậy đời thật sao

Lìa lời nói có, không

Hữu, vô thật vô nghĩa

Nên Phật chỉ bốn câu

Chẳng giải nói thế gian

Do hữu, vô đều ngụy

Ngụy này chẳng phải ngụy

Thân này tướng chẳng tịnh

Hươu, đèn, trí, kiếng thảy

Thường thấy rất là nhiều

Lại chẳng nhập tín tâm

Huống chánh pháp vi tế

Sâu xa chẳng chỗ nương

Khó chứng với tâm loạn

Vì sao lại dễ vào

Phật xưa mới thành đạo

Xả bỏ, vào Niết Bàn

Do thấy chánh pháp này

Sâu xa nên khó giải

Nếu pháp chẳng rõ biết

Liền hại chẳng người nghe

Do chẳng như chấp này

Đọa tà kiến hầm dơ

Người, thức, pháp chẳng rõ

Do tự cao khinh pháp

Khởi báng hoại tự thân

Cuối cùng đọa địa ngục

Giống như ham uống ăn

Liền dùng gặp nguy hại

Nếu như lý lượng ăn

Được sức mạnh vui khỏe

Nếu biện giải chánh pháp

Gặp khổ lại như đây

Nếu hay như lý giải

Cảm lạc và bồ đề

Người trí nơi chánh pháp

Bỏ báng và tà thuyết

Nơi chánh trí khởi dụng

Nên thành việc như ý

Do chẳng rõ pháp này

Người khởi ngã kiến dài

Nhân này tạo bao nghiệp

Liền sanh đường lành dữ

Cho đến chưa chứng pháp

Hay trừ diệt ngã kiến

Hằng hay khởi chánh cần

Nơi giới, thí, nhẫn thảy

Tạo pháp này làm đầu

Và pháp ở giữa sau

Nghĩa vô hư, chân lý

Hiện, lai như chẳng chìm

Nhân pháp, hiện gọi tốt

Vui vào, chết chẳng sợ

Sanh sau thọ giàu vui

Cho nên cùng pháp này

Chỉ pháp mới trị đúng

Nhân pháp người đời ưa

Nếu sanh cảm thương dân

Hiện, lai chẳng bị cuồng

Nếu phi pháp trị hóa

Chủ gặp thần yểm ác

Do thế gian tăng ác

Hiện, lai chẳng hoan hỷ

Vương pháp dối lừa kia

Đây đại nạn, ác đạo

Ác trí, tà bạn luận

Vì sao nói là chánh

Nếu người chuyên dối kia

Vì sao nói việc chánh

Nhân này nơi vạn sanh

Hằng gặp kia hư dối

Nếu muốn tạo oán cừu

Xả mất, giữ được này

Lợi này do đây đủ

Liền làm oán ưu não

Muốn thí và ái ngữ

Lợi hành cùng đồng sự

Nguyện ngươi nhiếp thế gian

Nhân đây hoằng chánh pháp

Vua nếu thật một lời

Như sanh dân hiền, tin

Đây như trong nói dối

Chẳng làm kia an tịnh

Thật ý khởi chẳng khác

Chảy khắp hay lợi tha

Đây gọi tên lời thật

Ngược đây là nói dối

Một xả tài nếu rõ

Như hay yên, vua mất

Như đây chủ mất của

Hay hại vua cùng đức

Nếu vua tránh việc ác

Đức dày người quý trọng

Nhân đây dạy minh vương

Mà nên việc tịch tịnh

Do trí vua khó động

Tự rõ chẳng tin kia

Luôn chẳng gặp dối trá

Nên quyết phải tu trí

Nương lý, xả tịnh trị

Vua tức đủ bốn lành

Như bốn đức chánh pháp

Trời người đều tán thán

Lại hay nói thanh tịnh

Do trí, bi vô cấu

Hằng cùng gặp người trí

Pháp vua, trí sanh trưởng

Lành nói người khó được

Nghe lành nói lại khó

Người thứ ba tốt hơn

Hay quấy người làm thiện

Nếu thiện chẳng chỗ thích

Rõ này nên tu quấy

Như thuốc vị tuy đắng

Vui bảo chữa mạnh mẽ

Thọ chẳng bệnh ngôi vua

Hằng nên nghĩ vô thường

Sau sanh tưởng lo lắng

Lại chuyên tâm hành pháp

Thấy quyết định nên chết

Chết từ ác kiến khổ

Người trí vì hiện lạc

Nên chẳng tạo ra tội

Thấy một niệm chẳng sợ

Nếu thấy sau lại sợ

Nếu một niệm tâm yên

Vì sao sau chẳng sợ

Do rượu gặp kia khinh

Tổn hại giảm lực thân

Do si làm chẳng việc

Nên người trí lìa rượu

Vây bao những niềm vui

Sanh tham sân, ưa dối

Nói sai, nhân ác khẩu

Cho nên hãy rời xa

Dâm dật qua mất sanh

Do tưởng thân nữ sạch

Tầm tư trong thân nữ

Thật chẳng một hào sạch

Miệng nữ bình mũi giải

Răng lưỡi dơ hôi hám

Mũi hôi do nước mũi

Nước mắt nhiều loại nữa

Bụng chứa tiêu, tiểu, ruột

Ngoài thân xương, thịt tụ

Người si mê chẳng chán

Nên tham trước việc này

Căn môn đầy hôi hám

Mà ham ác thân nhơn

Trong đó sanh ái luyến

Duyên nào được ly dục

Giống như bình tiểu giải

Heo thích vui trong đó

Nơi thân, cửa bất tịnh

Đa dục vui cũng thế

Cửa này là chỗ sanh

Làm chỗ thân, đất dơ

Người si tà ái chấp

Chẳng rõ rành lợi này

Ngươi tự thấy một phần

Tiểu giải cùng bất tịnh

Nơi tụ gọi là thân

Vì sao ngươi lại thích

Đỏ, trắng mà sanh mầm

Mồ hôi chỗ tạo nên

Như rõ thân chẳng tịnh

Ý nào khổ sanh yêu

Uế tụ nên giận ác

Hôi hám da trói buộc

Nếu hay nằm trong ấy

Tức yêu đắm nữ thân

Nếu hay yêu hay giận

Người già và người nữ

Nữ thân đều bất tịnh

Ngươi nơi nào sanh ham

Màu phẩn tụ sắc đẹp

Tướng tá thật đẹp đẽ

Khởi yêu tất chẳng nên

Yêu gái thân cũng thế

Trong dơ thật bất tịnh

Ngoài da chỗ chứa nhóm

Đây tử thi tánh loại

Vì sao thấy chẳng rõ

Da bất tịnh như áo

Chẳng thể liền giặt giũ

Vì sao dơ nơi da

Thay đổi để sạch sẽ

Bình chứa toàn đồ dơ

Ngoài sắc nếu ngươi giận

Thân này dơ đầy đây

Vì sao ngươi chẳng ngán

Như ngươi hết bất tịnh

Vì sao chẳng thân xấu

Hương hoa tẩm ăn uống

Gốc tịnh mà hay dơ

Như ngươi lại ghét ác

Nơi mình người phẩn dơ

Vì sao ngươi chẳng ngán

Mình, người thân bất tịnh

Như thân nữ bất tịnh

Thân mình dơ cũng thế

Như vậy lìa người dục

Nơi nội ngoại đều thế

Chín cửa chảy bất tịnh

Tự rõ tự tẩy rửa

Nếu chẳng rõ bất tịnh

Mà tạo nên ái dục

Hy hữu thật vô trí

Chẳng xấu và khinh kia

Nơi thân bất tịnh ấy

Cách nào lợi cho ngươi

Nhiều chúng sanh nhân này

Vô minh che tâm này

Vi trần dục kết oán

Như chó tranh ăn phẩn

Như trùng thấy phẩn vui

Chẳng ngứa thấy an lạc

Như đây sanh dục lạc

Vô dục người tối lạc

Nếu ngươi nghĩ nghĩa này

Lìa dục chẳng được thành

Do nghĩ dục nhẹ vậy

Chẳng gặp quả dâm dật

Từ chuột thấy đời ngắn

Sợ khổ những bức não

Vị lai quyết thọ này

Nên phải siêng hành bi

Người nào nếu thấy kia

Sanh kia thật sợ hãi

Giống như phẩn thân dơ

Ra vào độc trùng ác

Người này nếu đến kia

Chúng sanh được an lạc

Như hè trăng mây nhiều

Người càng muốn có mưa

Nên ngươi xả pháp ác

Quyết tâm tu hạnh lành

Vì mình, người đều được

Quả Vô Thượng Bồ đề

Đây Bồ đề căn bản

Tên cứng như vua núi

Nhân mười phương đều thường

Lại chẳng hai nương trí

Đại vương ngươi lắng nghe

Nhân này ta đang nói

Cảm ba mươi hai tướng

Hay trong nghĩa thân ngươi

Một phần Thánh người quý

Cúng dường hay gần gũi

Tay chân tướng đẹp quý

Sẽ thành vua chuyển luân

Tay chân thật mềm mại

Thân lớn cao bảy thước

Do thí ăn uống tốt

Thí kia thật đầy đủ

Thân viên mãn đoan chánh

Tay chân đều đầy dài

Ngươi sẽ thấy sống lâu

Do tâm bi thương tù

Đại vương kiên trì pháp

Làm thanh tịnh sống lâu

Do chân này bình an

Sẽ được thành Bồ Tát

Hành bố thí, ái ngữ

Lợi hành cùng đồng sự

Do tay này chỉ mật

Tay chân tám mươi loại

Khuỷu chân cao dễ thương

Tóc lông đều hướng lên

Do dài chẳng bỏ cao

Gốc do thọ trì pháp

Do cung kính kẻ thí

Nơi nơi cùng nghề nghiệp

Liền được như lộc vương

Và thông minh đại trí

Kia cầu đây có vật

Ta hay làm huệ thí

Nên cánh tay đẹp dài

Được làm thế hóa chủ

Thân ái nếu biệt ly

Bồ Tát làm hòa hợp

Cảm này, âm tàng tướng

Thường che khuất bên trong

Thường thí nhà cửa vật

Nhỏ nhặt hay ưa màu

Nên được thân cõi Trời

Nhuần nhuyễn sáng vi diệu

Do thí vô thượng số

Như lý thuận bậc trên

Cảm từng lỗ chân lông

Bạch hào mặt trung nghĩa

Thường nói lành ái ngữ

Lại hay thuận chánh pháp

Thân trên như sư tử

Tròn đầy như sữa ngọt

Thăm bệnh cấp thuốc thang

Hoặc cho kia ăn uống

Nên được bụng dưới đầy

Ngàn mạch rỗng trăm vị

Nơi mình, người, pháp ấy

Thường hay vì đầu đàn

Trên đỉnh đội mũ báu

Ngang cứng đẹp kỳ lạ

Do lâu đài nói vọng

Thật đẹp phải nói lành

Được tám tướng phạm âm

Và lưỡi căn dài rộng

Nay biết việc lợi này

Số số vì kia nói

Được đẹp như sư tử

Mặt mày thật dễ thương

Do trong kia chẳng khinh

Tùy thuận làm chánh lý

Răng trắng hơn tất cả

Giống như chơn châu thật

Do nhiều lần lời này

Nói thật chẳng hai lưỡi

Nên đủ bốn mươi răng

Đẹp và cứng đường tốt

Do lành xem chúng sanh

Trơn không tham sân si

Tròng mắt xanh trơn đẹp

Con ngươi như vua trâu

Do như đây lược nói

Người tướng lớn là nhân

Chuyển luân vương Bồ Tát

Sắc đẹp ngươi nên biết

Tùy tướng có tám mươi

Từ từ bi sanh ra

Đại vương ta chẳng nói

Vì lành nói thêm nhiều

Chỉ các chuyển luân vương

Đồng có tướng tốt này

Sáng sạch và dễ thương

Nhưng chẳng giống Như Lai

Từ Bồ Tát tâm lành

Mỗi niệm trong mỗi phần

Chuyển vương tướng tốt nhân

Thường chẳng nên sánh đây

Mỗi người vạn ức kiếp

Tu lành căn sanh trưởng

Nơi Phật tướng sợi lông

Nhân này lại chẳng cảm

Chư Phật cùng luân vương

Tướng trong một phần thảy

Giống như sánh mặt trời

Nơi sáng có chỗ giống.

PHẨM BỒ ĐỀ TƯ LƯƠNG – Phẩm Thứ ba

Chư Phật tướng lành tốt

Từ nan tư phước sanh

Ta nay vì ngươi nói

Nương Đại thừa A Hàm

Tất cả phước Duyên Giác

Hữu học, vô học phước

Và mười phương thế phước

Phước như thế khó lường

Phước này gấp mười lần

Cảm Phật tướng sợi lông

Chín vạn chín ngàn lông

Mỗi mỗi phước đều thế

Như đây phước thật nhiều

Sanh Phật tất cả lông

Lại tăng hơn trăm lần

Làm cảm Phật một ít

Như thế như thế nhiều

Mỗi mỗi tốt được thành

Cho đến đủ tám mươi

Tùy đẹp một tướng lớn

Như thế phước đức tụ

Hay cảm tám mươi đẹp

Hợp lại tăng lên trăm

Cảm Phật một tướng lớn

Như thế nhiều phước đức

Hay cảm ba mươi tướng

Lại liền tăng gấp trăm

Lông đẹp như trăng tròn

Hay cảm phước đẹp trắng

Lại hay tăng gấp ngàn

Phước này cảm, khó thấy

Trên đảnh mão Ni Sa

Như đây vô lượng phước

Phương tiện nói có lượng

Nơi tất cả mười phương

Như nói gấp mười đời

Chư Phật nhân sắc thân

Thường như thế vô lượng

Huống Phật pháp thân nhân

Mà còn có giới hạn

Thế gian nhân tuy chỉ

Nhưng quả lớn khó bằng

Phật nhân tức khó sánh

Quả sánh nói sao được

Chư Phật có sắc thân

Đều từ phước hành khởi

Đại vương Phật pháp thân

Do trí huệ mà thành

Nên Phật phước huệ hành

Đây nhánh nhân Bồ đề

Nên nguyện ngươi hay làm

Bồ đề phước huệ hành

Sẽ thành phước Bồ đề

Ngươi không rơi vào lo

Có lý và A Hàm

Hay làm tâm an tin

Như mười phương vô biên

Không và địa, thủy, hỏa

Có khổ, các chúng sanh

Vô biên kia cũng vậy

Vô biên chúng sanh này

Bồ Tát nương đại bi

Từ khổ mà cứu bạt

Nguyện kia Bát Niết Bàn

Từ đó phát tâm vững

Đi, đứng và nằm, nhớ

Hoặc lúc ít buông lung

Vô lượng phước hay chảy

Phước nhiều như chúng sanh

Hằng chảy không gián đoạn

Nhân quả gắn liền nhau

Nên Bồ đề chẳng khó

Thời tiết và chúng sanh

Bồ đề cùng phước đức

Do đây Tứ Vô lượng

Bồ Tát kiên tâm làm

Bồ đề tuy vô lượng

Nhân trước Tứ vô lượng

Tu phước huệ cả hai

Sao lại khó có được

Phước huệ cả hai loại

Như đây không biên giới

Bồ Tát khổ thân tâm

Nên tật được tiêu trừ

Đường ác gồm đói khát

Thân khổ nghiệp ác sanh

Bồ Tát xa lìa ác

Làm thiện khổ chẳng sanh

Dục, sân, sợ hãi thảy

Tâm khổ từ si sanh

Do nương không hai trí

Bồ Tát lìa tâm khổ

Có khổ lại thừa ra

Hay nhẫn nhiều được chăng

Chẳng khổ thì lâu dài

Có vui sao lại khó

Thân khổ quyết chẳng có

Giả nói có tâm khổ

Lo thế gian hai khổ

Nên hằng ở sanh tử

Do Bồ đề lâu dài

Người trí tâm chẳng đắm

Vì diệt ác sanh thiện

Đây là tu không gián

Tham, sân và vô minh

Nguyện ngươi thức lìa bỏ

Chẳng tham cùng các khổ

Rõ chỗ cung kính tu

Do tham sanh vào quỷ

Do sân đọa địa ngục

Do si vào súc sanh

Ngược này sanh trời người

Bỏ ác và tu thiện

Pháp này là nhân vui

Nếu đây pháp giải thoát

Do trí xả hai chấp

Phật tượng và chi đề (tích tụ phước đức)

Điện đường cùng chùa tháp

Tối thắng nhiều đồ cúng

Ngươi nên kính thành lập

Ngồi trên liên hoa báu

Sắc đẹp vi diệu tận

Tất cả các loại vàng

Ngươi nên làm tượng Phật

Chánh pháp và Thánh chúng

Ra lệnh để hộ trì

Hoành phi vàng che trên

Phụng hiến với phước đức

Vàng bạc nhiều hoa quý

San hô, lưu ly châu

Đế thích xanh thật xanh

Kim cang hiến phước đức

Hay nói chánh pháp người

Dùng tứ sự cúng dường

Lục hòa kỉnh cùng pháp

Thường nên chuyên tu hành

Hay kính tin cùng nghe

Siêng làm và giữ gìn

Bồ Tát tất nên làm

Sau chết lại cúng dường

Ở Trời chúng ngoại đạo

Chẳng nên gần để lễ

Nhân không trí, tin tà

Chưa việc ác rõ biết

Phật A Hàm và luận

Viết lách, đọc, tụng, thí

Lại giấy bút cùng mực

Ngươi nên làm phước này

Vì nước mở trường học

Thuê thầy cùng học sĩ

Kiến thiết cơ nghiệp lâu

Ngươi làm vì trí tuệ

Cùng y khoa nghề nghiệp

Cũng nên lập đất đai

Nhiều già ít bệnh khổ

Nơi nước có cứu giúp

Tạo các nơi già lam

Vườn, đường, hồ, đình, nhà

Trong đó cho đồ dùng

Rau cải đồ nấu ăn

Nơi tiểu quốc thổ kia

Nên tạo chùa, đình, quán

Đường xa ít gặp nước

Tạo giếng, ao, hồ uống

Bệnh khổ không nương nghèo

Người yếu hay sợ hãi

Nương từ bi mà nhiếp

Tâm siêng an lập kia

Tùy lúc ăn uống mới

Rau quả và gạo mới

Đại chúng cùng người tu

Chưa thí chưa dùng trước

Vải vóc, bình cùng dao

Kim tuyến và cánh cửa

Nơm, rập cùng các loại

Nên thí vào chùa, quán

Ba quả và ba hạnh

Đường ngọt, nước, sữa, thuốc

Hằng nên làm cho tỉnh

Thơ chú và thuốc men

Thuốc, dầu xức trên người

Cháy dầu đèn là quả

Đồ nước và dao búa

Nên cho các đình quán

Gạo thóc, bột ăn uống

Đường mật thuộc các loại

Hay nên để chỗ mát

Và bình đầy nước sạch

Phòng kiến, chuột đào hang

Ăn uống, gạo, đường thảy

Nguyện làm cho người tin

Ngày ngày nên chia ra

Như ý căn sau trước

Hằng thí cho ngạ quỷ

Chó, chuột, chim, kiến thảy

Nguyện ngươi hay cho ăn

Bệnh dịch lúc đói khát

Nước cạn và tặc nạn

Quốc tặc liền tế độ

Nguyện ngươi hằng cứu giúp

Nông dân bị mất mùa

Nguyện cho những hạt giống

Tùy thời mà thâu thuế

Nhẹ nhàng mà điều phục

Vật thí cho kẻ nghèo

Bỏ tức chẳng lo âu

Đề phòng lúc nhàn rỗi

Lúc ấy tiếp khách quý

Bên trong ngoài bị trộm

Phương tiện dứt tức thì

Tùy lúc sót bạn buôn

Tạo vật giá quân bình

Chỗ ngồi và lo việc

Tự như lý quan sát

Việc nên lợi vạn người

Hay cung kính tu hành

Nên làm lợi cho mình

Như ngươi hằng suy nghĩ

Lợi tha sao thành được

Như đây ngươi mau nghĩ

Địa, thủy, hỏa, phong thảy

Cỏ thuốc và cây hoang

Như đây hoặc chờ lúc

Kia lãnh những chối từ

Bảy bước nên khởi tâm

Vì tu nội ngoại tài

Bồ Tát phước đức thành

Khó lượng như hư không

Đồng nữ tướng tốt đẹp

Huệ thí kẻ cầu được

Nên được Đà La Ni

Hay trừ tất cả pháp

Yêu màu sắc đẹp đẽ

Cùng tất cả đồ dùng

Cho tám vạn đồng nữ

Thích Ca Phật xưa kia

Quang minh nhiều màu sắc

Áo quần đều trang nghiêm

Hoa hương cùng nên thí

Nương bi huệ người cầu

Nếu người lìa duyên này

Nơi pháp không yêu làm

Tức nên thí như vậy

Qua sau này chưa huệ

Độc lại hứa cho kia

Nếu đây hay lợi tha

Cam lồ chẳng hứa thí

Nếu đây tổng hại kia

Nếu rắn cắn tay người

Phật lại nghe liền trừ

Hoặc Phật dạy lợi kia

Bức bách lại nên làm

Cố giữ gìn chánh pháp

Và hay nói pháp người

Cung kính nghe thọ pháp

Hoặc lấy pháp thí kia

Chưa yêu đời tán thán

Hằng vui pháp xuất tục

Như lập đức chính mình

Thí kia lại như đây

Khi nghe chưa rõ đủ

Và tư, tu thật nghĩa

Nơi Thầy báo ân thí

Nên kính làm chưa ngoa

Chưa đọc ngoại tà luận

Nhưng khởi tranh mạn vậy

Chẳng nên khen đức mình

Oán đức lại chẳng khen

Chưa cho kia rõ việc

Cùng ác tâm lưỡng thiệt

Tự nơi kia có quá

Như lý xem sám hối

Nếu do đây sai trái

Người trí sao trách kia

Tự ta lìa sai này

Hay nên cứu giúp kia

Kia tự tìm chưa sân

Tức quán nghiệp ác trước

Chưa báo ác với kia

Nên sau chưa thọ khổ

Nơi kia nên suy nghĩ

Chưa mong kia báo đáp

Chỉ tự ưng thọ khổ

Cùng cầu chúng thọ vui

Nếu được trời phú quý

Tự cao chẳng nên làm

Gặp lúc như ngạ quỷ

Chưa khởi làm việc bi

Giả như mất ngôi vua

Hoặc chết do lời thật

Lại hay nói điều này

Chẳng thật lợi mặc nhiên

Như nói như điều này

Nguyện ngươi chuyên làm lành

Nhân đây biến thành tốt

Tự tại thành tốt đẹp

Nên tạo thuần chọn lựa

Sau tức nương lý làm

Chưa do tin kia tạo

Nên tự rõ thật nghĩa

Nếu y lý làm lành

Tên tốt khắp mười phương

Vương hầu luôn chẳng dứt

Vua giàu vui, chuyển đại

Chết nương trăm một thứ

Thọ mạng nhân chẳng nhiều

Nhân này hoặc duyên chết

Nên hằng hay làm lành

Nếu người hay làm lành

Thì sẽ được an lạc

Nơi tự tha nếu vậy

Lành này vui đầy đủ

Nương pháp làm tánh người

Nằm, biết thường an lạc

Trong mộng thấy việc lành

Do trong chẳng việc ác

Nếu người nuôi cha mẹ

Cung kính chính nhà mình

Kính người lành dùng của

Nhẫn nhục và đại độ

Nói ngọt không hai lưỡi

Lời thật giống niềm vui

Đây nhân chín cõi trời

Hết sống nên tu hành

Do xưa làm chín pháp

Thiên chủ cảm ngôi vua

Nơi nơi ở pháp đường

Đến rồi thường hay nói

Một ngày ba lần thí

Ăn ngon ba trăm loại

Phước chẳng sánh sát na

Làm từ một phần trăm

Trời người hay vui hộ

Ngày đêm thọ hỷ lạc

Chẳng oán, lửa độc gậy

Đây làm từ hiện quả

Chẳng công dụng cùng của

Sau sanh nơi sắc giới

Được từ mười công đức

Nếu người chưa giải thoát

Dạy tất cả chúng sanh

Hay phát tâm Bồ đề

Bồ Tát đức như núi

Bồ đề tâm kiên cố

Do tin lìa tám nạn

Nhân giới sanh đường lành

Việc tu chơn như không

Được lành chẳng phóng dật

Chẳng xiểm đựoc niêm căn

Hằng nghĩ được huệ căn

Cung kính được nghĩa lý

Hộ pháp của đời trước

Bố thí hay nghe pháp

Hoặc chẳng chứng kia nghe

Tật được như chỗ mến

Cùng Phật được gặp ngay

Chẳng tham tạo thành việc

Chẳng keo tài vật nhiều

Lìa mạn được thượng phẩm

Pháp nhẫn được tổng trì

Do làm năm thí thật

Và huệ, không sợ hãi

Chẳng có sợ thứ gì

Nên cảm thế lực lớn

Tích phước như tạo đèn

Tối tăm có ánh sáng

Bố thí chứa dầu sáng

Nên được mắt trời đẹp

Cúng dường bố thí thời

Tức tạo tiếng trống vui

Tù và tiếng vi diệu

Thường được tai tịnh thiên

Nơi kia mất mặc nhiên

Chẳng nói người kém đức

Tùy thuận hộ ý kia

Nên được tha tâm trí

Do thí được lên thuyền

Chở đến cứu kẻ nghèo

Cung kính nhìn bậc trên

Nên được như ý thông

Làm kia nhớ đến pháp

Và chánh pháp câu nghĩa

Hoặc tịnh tâm thí pháp

Nên cảm túc mệnh trí

Do trí chân thật nghĩa

Vì các pháp không tánh

Nên được thông thứ sáu

Tối thắng và lậu tận

Bình đẳng bi giống nhau

Do tu như thật trí

Nên tự được thành Phật

Hằng giải thoát chúng sanh

Do nhiều loại tịnh nguyện

Nên Phật độ thanh tịnh

Chúng bảo hiến công đức

Nên phóng nhiều ánh sáng

Như nghiệp này và quả

Ta rõ nghĩa giống nhau

Do nên tu lợi kia

Tức Bồ đề tự lợi.

GIÁO VƯƠNG (DẠY VUA) – Phẩm thứ tư

Vua nếu làm phi pháp

Hoặc tạo phi đạo lý

Việc vua, người lại khen

Đó quá ác khó biết

Lại có kẻ thế gian

Chẳng thích lành, khó dạy

Hà huống Đại quốc vương

Hay nghe lời người lành

Nay ta thương tưởng ngươi

Và thương khắp thế gian

Nên ta lành khuyên ngươi

Thật ích nếu chẳng ham

Chơn ý có nghĩa lợi

Nương đây do từ bi

Phật hay dạy đệ tử

Nên ta vì ngươi nói

Nếu chú tâm nghe đây

Nên ở nơi chẳng sân

Nên giữ tất có thể

Như tắm được sạch sẽ

Ta nay nói lời lành

Hiện, lai có lợi ích

Ngươi rõ nên thọ làm

Vì mình và cho đời

Do xưa cho người nghèo

Nên giờ cảm giàu của

Nhân tham chẳng rõ nghĩ

Bỏ thí chẳng có được

Thế gian chỉ so lường

Chẳng lo không người thiếu

Do thí mượn đồ kém

Đời sau vật gấp trăm

Nguyện ngươi phát tâm lớn

Hằng cùng tạo đại sự

Nếu làm với tâm lớn

Người này được quả lớn

Ý kém vua hẹp hòi

Tâm nguyện chưa từng gặp

Tên hay, việc tốt đẹp

Tam Bảo nương nên làm

Nhớ vua tâm cùng lông

Nếu việc chẳng như ngươi

Chết kia tạo tên xấu

Vua chẳng làm việc tốt

Việc to lớn hay tạo

Người lớn hy hữu dùng

Hay chướng người thấp nguyện

Mà lệnh thành việc này

Chẳng tự còn vật thí

Thân sau vào tương lai

Nếu nơi pháp của yên

Trước đến nghịch lại chờ

Tiên đế các sản nghiệp

Quên gốc gặp vua mới

Hay vì vua trước sanh

Pháp lạc, tên hay chẳng

Dùng tiền thọ, hiện vui

Nếu thí cảm, sau vui

Chẳng đây hai kia mất

Chỉ sanh khổ, chẳng vui

Cuối đời muốn bố thí

Thần lo mất tự tại

Phải tuyệt mà bỏ yêu

Tùy vua mới muốn vui

Nếu bỏ tất cả vật

Ngươi làm nên hoằng pháp

Lại thường ở duyên tử

Giống như gió qua đèn

Trước các vua đã khởi

Bình đẳng các công đức

Nghĩa Trời, Thần, Miếu, Đường

Nguyện như cũ sửa đổi

Lìa sát thường làm lành

Trì giới yêu nét đẹp

Nghề tăng tài chẳng tranh

Siêng năng hay tu thiện

Thanh tịnh không tích tụ

Chẳng xả nơi việc kia

An lập lấy dẫn đầu

Thọ được công đức kia

Mù, bệnh căn không đủ

Nên thương, chẳng nơi nương

Nơi miếu không được dấu

Bình đẳng cùng kia ăn

Đạo đức chẳng cầu ngươi

Hoặc trụ ngoài đất vua

Cúng dường hoặc giống vậy

Nên làm không phân biệt

Nơi tất cả pháp sự

Nên lập người siêng năng

Không tham hay rõ lành

Chẳng phạm pháp, sợ tội

Rõ chánh luận làm thiện

Thân ái bốn quán tịnh

Lời đẹp chẳng khiếp nhược

Bên trên hay trì giới

Rõ biết kia bị khổ

Như lý nghề quyết dẹp

Tám người cùng giúp đỡ

Vì muốn lập tám chỗ

Nhu hòa có đại độ

Mạnh mẽ hay thương vua

Ngay thật hay dùng của

Không buông lung làm lành

Lành nghĩ chỗ việc làm

Hay riêng mười hai que

Sẽ làm bốn phương tiện

Nên lập vị đại thần

Giữ pháp giới thanh tịnh

Rõ việc có kẻ dùng

Hay sanh trưởng giữ tiền

Giải nghĩa, nghề viết, tính

Nơi kia tâm sự thảy

Sợ tội thân thiết vua

Của cải nhiều quyến thuộc

Tuyên lập làm quan chức

Ngày ngày nên hỏi kia

Tất cả của ra vào

Hỏi rồi pháp sự thảy

Tâm vui, lành dạy hối

Vì pháp xứ ngôi vua

Chẳng cầu danh dục trần

Ngôi vua hơn có lợi

Khác đây tức chẳng phải

Đại vương tức thế gian

Nhiều giúp nhau ăn uống

Lập pháp, nghĩa ngôi vua

Ngươi lắng nghe ta nói

Trưởng lão nơi xứ vua

Trên tộc giải thị phi

Sợ ác, nhiều tương thuận

Nguyện kia thấy việc vua

Phạt trói đánh bằng roi

Nếu kia nương lý làm

Vua hằng rải đại bi

Lập kia liền thí ân

Vì lợi tất cả người

Nên hay khởi tâm từ

Nếu kia thật quá ác

Lại nên sanh đại bi

Quá ác cực hại tâm

Tất vì kia mà thương

Kia tức là chỗ từ

Chánh hành nhân chẳng cảnh

Người nghèo nếu bị ở

Năm ngày tức thối lui

Người khác lại như lý

Tùy một chưa câu lưu

Nếu nơi chỗ một người

Khởi tâm cột lâu dài

Tùy người sanh chẳng hộ

Nhân đây ác hay lưu

Cho đến kia chưa tan

Tuy cột, lại an lạc

Trang sức cùng ăn uống

Thuốc thang đều đầy đủ

Vua muốn kia thành chỗ

Nương bi lập dạy lành

Thiện ác người đều giống

Chẳng do sân và dục

Rõ biết thật rõ rồi

Người tăng khởi phản nghịch

Chẳng giết, chẳng gặp kia

Nguyện vua, đuổi đất khác

Thấy nhà mình như oán

Do người tham mắt tịnh

Hằng nghĩ chẳng buông lung

Nguyện làm như pháp sự

Thường hay siêng cúng dường

Có người ân làm được

Như ân đức thắng hơn

Báo kia lại như thế

Hay tiếp các hoa đẹp

Cùng thí những quả lớn

Cây quý có nhiều cành

Các chim nương vào đó

Vua trì giới hay thí

Có uy được tâm, vật

Giống như viên đường tròn

Hương thơm, vị cũng khác

Nếu vua nương đạo lý

Pháp ác tức chẳng làm

Chẳng khó, chẳng phi pháp

Hay có pháp hoan lạc

Chẳng từ đời xưa lại

Chẳng thể hay nhập vào

Ngôi vua từ pháp được

Vì ngôi chưa hoại pháp

Ngôi vua như ngôi nhà

Khổ truyền như giá cả

Vì chẳng liền cầu được

Đây dùng ngươi nên làm

Ngôi vua như ngôi nhà

Vua truyền như chỗ đổi

Vì muốn liền cầu được

Đây dùng để tu hành

Chuyển luân vương được đất

Hoặc đủ bốn thiên hạ

Nhưng thân tâm hai vui

Ngoài phú quý đều giả

Thường đối trị các khổ

Vì thân hỷ lạc thọ

Tâm vui là tướng loại

Đều phân biệt chỗ làm

Đối trị khổ làm thể

Và phân biệt làm loại

Thế gian tất cả vui

Hư nên không chân thật

Nơi nơi chỗ ở ăn

Chỗ ngồi và áo quần

Uống ăn đồ nằm đủ

Vợ, xe, voi dùng một

Nếu tâm tùy một duyên

Tức do kia sanh vui

Ngoài cảnh chẳng dưyên vậy

Cho nên hư chẳng dùng

Ngũ căn duyên ngũ trần

Nếu tâm chẳng phân biệt

Tuy lại được thành bụi

Chẳng do đây sanh vui

Trần này, căn sở duyên

Ngoài tức chẳng thể nơi

Nên chỗ thừa căn trần

Chân thật không có nghĩa

Căn trần này sở duyên

Tâm thủ tướng quá khứ

Phân biệt khởi tịnh tưởng

Ở kia sanh lạc thọ

Một trần tâm sở duyên

Tâm, trần chẳng cùng đời

Liền lìa tâm , không trần

Lìa trần lại chẳng tâm

Lấy cha mẹ làm nhân

Ngươi nói có con sanh

Như duyên này nhân sắc

Nói có thức đồng sanh

Khứ lai thế căn trần

Chẳng thành do vô nghĩa

Chẳng ra hai đời vậy

Hiện trần căn không nghĩa

Như mắt thấy vòng lửa

Do căn đảo loạn vậy

Với hiện tại trong trần

Căn duyên trần cũng vậy

Ngũ căn cùng cảnh giới

Là bốn đại trần loại

Mỗi mỗi chỗ không lớn

Trần duyên căn chẳng có

Nếu đại mỗi lìa thành

Chỉ củi lửa nên cháy

Nếu lìa không chẳng lìa

Trần lại giống điều này

Tứ đại hai nghĩa hư

Nên chẳng thành hòa đồng

Tứ thật chẳng hòa đồng

Nên sắc trần chẳng thành

Thức, thọ, tưởng và hành

Hai loại thể chẳng thành

Chẳng hợp cùng duyên sanh

Chẳng có nên không hợp

Như phân biệt hỷ lạc

Duyên khổ đối trị thành

Như đây chỗ tính khổ

Nhân vui hoại nên thành

Với vui hòa hợp yêu

Duyên vô tướng tức mất

Với khổ xa lìa tham

Do đây quán chẳng sanh

Khổ nương đời để nói

Tâm vì hay thấy đó

Chẳng phải lìa chỗ thấy

Hay thấy chẳng thành vậy

Quán, hạnh thấy thế gian

Như chẳng thật chẳng có

Chẳng thủ, chẳng phân biệt

Bát Niết Bàn như lửa

Bồ Tát thấy như đây

Với Bồ đề chẳng thoái

Do đại bi hướng dẫn

Sau tương tục đến Phật

Các Bồ Tát tu đạo

Phật nói nơi Đại thừa

Vô trí, người giận dữ

Tự hại, bỏ chẳng giữ

Chẳng biết, công đức mất

Với đức khởi, mất tưởng

Hoặc giận ghét thắng lợi

Nên người chê Đại thừa

Nếu rõ tội tổn kia

Công đức hay lợi ích

Nên nói người phỉ bang

Chẳng biết giận, ghét lành

Do chẳng tin tự lợi

Một vị lợi ích kia

Đại thừa chỗ huân đức

Nên kẻ chê thành than

Người tin do chấp chặt

Chẳng tin do ghét giận

Người tin chê hay đốt

Hà huống người sân si

Càng độc mà trị độc

Như thầy thuốc hay nói

Nếu diệt ác cũng thế

Lời này sai khác gì

Các pháp tâm hành trước

Lấy tâm làm đầu tiên

Lấy khổ diệt ác kia

Tâm lành người qua gì

Khổ hay nếu được lợi

Nên thủ hà huống vui

Hoặc với mình và người

Đây là gốc pháp xưa

Do hay quên ít vui

Sau nếu thấy vui nhiều

Người trí bỏ vui ít

Quán nơi sau vui lớn

Nếu không nhẫn lời này

Thầy thuốc cho khổ vui

Phạm tội chẳng thể tha

Nên ngươi, nghĩa chẳng vậy

Hoặc thấy việc chẳng nghi

Kẻ trí do nghĩa làm

Hoặc chế hoặc mở ra

Nghĩa nầy nơi nơi có

Các Bồ Tát uy nghi

Bi là trước trí thành

Đại thừa nói như đây

Nhân gì mà phỉ báng

Không trí nên chìm nổi

Thượng thừa rộng nghĩa sâu

Do phỉ báng Đại thừa

Thành ta, người oan gia

Thí, giới, nhẫn, tinh tấn

Định, trí, bi làm thể

Phật nói Đại thừa vậy

Sao có tà thuyết lậu

Do thí, giới lợi kia

Nhẫn, tiến làm tự lợi

Định, huệ, thoát, tự, tha

Lược nhiếp nghĩa Đại thừa

Lược nói Phật chánh giáo

Nghĩa giải thoát tự, tha

Đây sáu độ làm tạng

Người nào hay bỏ đây

Phước huệ làm chủng loại

Phật nói đạo Bồ đề

Lập đây tên Đại thừa

Si, mù chẳng thể nhẫn

Như không khó suy nghĩ

Phước huệ làm thành vậy

Chư Phật đức khó nghĩ

Nơi Đại thừa nguyện nhẫn

Đại đức Xá Lợi Phất

Phật giới, chẳng cảnh này

Nên Phật đức khó nghĩ

Vì sao chẳng thể nhẫn

Nơi Đại thừa vô sanh

Thừa nhỏ nói không diệt

Vô sanh diệt một thể

Tự nghĩa chưa sai khác

Chân không và Phật đức

Nếu như pháp chọn lựa

Đại Tiểu cả hai thừa

Với người trí sao tranh

Phật nói biết liễu nghĩa

Chẳng người thấp dễ giải

Một ba thừa nói trong

Hộ tự thể chưa hại

Nếu xả không có phước

Nếu giận, ác, không lành

Nếu muốn yêu tự thân

Đại thừa không nên chê

Bồ Tát nguyện và làm

Hồi hướng cùng kia không

Nếu nương Tiểu thừa tu

Sao Thể thành Bồ Tát

Bồ Tát đạo bốn nương

Nơi Tiểu thừa chẳng nói

Pháp nào Phật đã tu

Mà nói hay hơn kia

Nương tựa đế, trợ đạo

Phật và kia nếu giống

Tu nhân liền chẳng khác

Vì sao quả sai biệt

Bồ đề hành tổng biệt

Tiểu thừa giữa chẳng nói

Nơi Đại thừa đầy đủ

Nên trí phải tin thọ

Như luận Tỳ Già La

Trước dạy học chữ cái

Phật lập giáo như thế

Để giáo hóa gốc siêu

Có nơi hoặc thuyết pháp

Làm kia lìa các ác

Hoặc vì thành phước đức

Hoặc đủ nương nơi hai

Hoặc vì thay hai này

Sâu xa chỗ người kém

Hoặc lấy bi làm trên

Vì kia thành Bồ đề

Cho nên người thông minh

Nên bỏ giận Đại thừa

Nên khởi tin và thọ

Vì được Vô Đẳng Giác

Do tin thọ Đại thừa

Và hành Đại thừa giáo

Nên thành Vô Thượng đạo

Giữa đó nhiều niềm vui

Thí, giới và nhẫn nhục

Nhiều vì do tại gia

Pháp này bi đứng đầu

Nguyện ngươi tu thành tánh

Do đời chẳng bình đẳng

Ngôi vua nếu trái pháp

Vì đẹp tên và pháp

Việc ấy xuất gia hơn.

XUẤT GIA CHÁNH HẠNH – Phẩm thứ năm

Người xuất gia sơ học

Kính tâm tu cấm giới

Nơi Mộc Xoa, Tỳ Ni

Học nhiều phá lập nghĩa

Liền khởi tâm chánh cần

Xả ly những hoặc thô

Số có năm mươi bảy

Lắng nghe ta nói đây

Lạ nghĩa tâm sai khác

Giận, là kết kia mất

Che, ác tội tên dấu

Và gặp ác hiển thiện

Kia khoe danh dối lừa

Dối, nghĩa làm tâm cong

Tật, nơi kia lo đức

Đố, tâm lo lắng xả

Chẳng hổ và chẳng thẹn

Nơi mình, người chẳng xấu

Chẳng dưới chẳng kính kia

Loạn động sân phương tiện

Say, nghĩ chẳng kể kia

Buông lung chẳng tu thiện

Mạn, ấy có bảy loại

Ta nay sẽ nói lược

Nếu người khởi phân biệt

Từ thấp thấp thảy thảy

Từ dưới và hơn trên

Nói đây hoặc là mạn

Người thấp lo tự thân

Người thấp như thế ấy

Nói đây là hạ mạn

Do tự hạ mình vậy

Người hạ cao tự thân

Cùng người hơn bình đẳng

Hoặc này tên cao mạn

Do tự cao làm hơn

Người dưới tính chính mình

Hơn nơi hơn người khác

Nói đây tên quá mạn

Như nhọt ở trên bọt

Nơi năm loại thủ ấm

Tự tánh không, không người

Do si nên tính ta

Nói đây tên ngã mạn

Thật chưa được Thánh đạo

Kể tự thân được rồi

Do ta biên đạo vậy

Nói tên tăng thượng mạn

Nếu người do tạo ác

Mà kể tự thân hơn

Thêm lại phá đức kia

Nói đây là tà mạn

Ta nay không dùng đến

Hoặc có dưới tự thể

Đây lại tên hạ mạn

Hay duyên tự thể khởi

Vì cầu lợi dưỡng khen

Nên thủ nhiếp sáu căn

Hay ổn tham, dục, ý

Hoặc này tên cống cao

Vì được lợi cúng dường

Nơi kia khởi ái ngữ

Hoặc này duyên thế pháp

Nói đây là tạ ngôn

Vì muốn được vật kia

Nếu khen đẹp của này

Nói tên là hiện tướng

Nên thấy tự tâm vậy

Vì muốn được chỗ cầu

Hoặc tiền chẳng phá kia

Nói tên là Ha Trách

Hay phục kia thuận theo

Do thí, dục cầu lợi

Hoặc khen kia đức trước

Gọi tên lợi cầu dục

Năm tà này mệnh nhiếp

Nếu người duyên kia mất

Tâm ấy nhiều loại gọi

Nói tên là Ám Ích

Đây hoặc nhóm hậu tâm

Sợ hãi chẳng hay yên

Do vô trí và bệnh

Nơi dưới thô tự đủ

Ba hoa và giải đãi

Dục sân si ô tưởng

Tên gọi nhiều loại lắm

Chẳng như hiện quan sát

Gọi tên chẳng tư duy

Nơi việc chánh giải đãi

Gọi là chẳng cung kính

Nơi Thầy chẳng tôn trọng

Gọi tên chẳng tôn trọng

Trên tâm dục đã khởi

Bên ngoài danh cứ giữ

Tâm trên giữ, dục sanh

Tối cùng gọi biến trước

Từ của sanh trường dục

Chẳng đủ, tâm tên tham

Ái trước nơi vật kia

Tên là bất đẳng dục

Nơi phi cảnh người nữ

Cầu được chẳng pháp dục

Tự không đức, hiển đức

Gọi tên là ác dục

Lìa tri túc hằng cầu

Gọi tên là đại dục

Nguyện kia biết đức ta

Gọi tên là thức dục

Chẳng nên yên thọ khổ

Gọi tên là bất nhẫn

Nơi Thầy kính việc chánh

Tà hạnh gọi chẳng quý

Như pháp lành nói dạy

Khinh mạn gọi khó nói

Nơi người thân ái trước

Tư duy gọi thân giác

Do dục ở nơi nơi

Suy được gọi Thổ giác

Chẳng lo chết sợ hãi

Gọi tên chẳng tử giác

Do chân thật công đức

Nguyện kia tôn trọng ta

Suy này duyên thức kia

Gọi tên thuận giác giác

Do ái và tâm ghét

Nghĩ mình làm hại kia

Duyên tự và người ngoài

Gọi tên hại tha giác

Lo nhớ nhiễm ô tâm

Chẳng nương gọi bất an

Thân chìm gọi tên cực

Chậm chạp gọi giải đãi

Do theo tâm trên hoặc

Do phát thân tên Tần

Thân loạn chẳng ăn kiên

Gọi tên là say ăn

Thân tâm thật mệt mỏi

Gọi tên là hạ liệt

Tham ái nơi ngũ trần

Gọi tên là dục dục

Nơi kia tổn hại ý

Từ chín nhân duyên sanh

Ba thời nghi tai hoạnh

Gọi tên là sân nhuế

Do thân tâm nặng nên

Việc không thể gọi yếu

Tâm hối gọi là thụy

Thân tâm lắc nên động

Do việc ác sanh hối

Ưu sau thiêu đốt tên

Nơi Tam Bảo Tứ Đế

Dụ dự nói là nghi

Nếu xuất gia Bồ Tát

Lìa lìa loại thô này

Nếu hay tha ác này

Đối trị đức dễ sanh

Trong đây các công đức

Bồ Tát nên tu trị

Nghĩa thí, giới và nhẫn

Siêng định, huệ, bi thảy

Xả vật riêng gọi thí

Khởi lợi tha gọi giới

Giải thoát sân tên nhẫn

Nhiếp lành gọi tinh tấn

Tâm tịch tịnh tên định

Thông chân nghĩa tên trí

Nơi tất cả chúng sanh

Một vị lợi gọi bi

Thí sanh giàu giới vui

Nhẫn, ái, siêng đốt cháy

Định tĩnh trí giải thoát

Bi sanh tất cả lợi

Bảy pháp này nếu thành

Đều được đến cứu cánh

Khó nghĩ trí cảnh giới

Làm đến nơi Thế Tôn

Như ở trong Tiểu thừa

Nói các Địa Thanh Văn

Nơi Đại thừa cũng thế

Nói Bồ Tát Thập Địa

Sơ Địa là hoan hỷ

Ở trong hỷ hy hữu

Do ba hết diệt tận

Và sanh vào nhà Phật

Nhân đây Địa quả báo

Hiện tiền tu bố thí

Ở trăm thế giới Phật

Bất động được tự tại

Ở Diêm Phù các châu

Làm Đại chuyển luân vương

Ở thế gian hằng chuyển

Bảo luân và pháp luân

Đệ nhị gọi vô cấu

Thân, khẩu, ý và nghiệp

Mười loại đều thanh tịnh

Tự tánh được tự tại

Nhân này địa quả báo

Hiện tiền tu trì giới

Nơi ngàn Phật thế giới

Chẳng động được tự tại

Tiên nhơn Thiên Đế thích

Hay trừ thiên ái dục

Thiên ma và ngoại đạo

Đều được chẳng hay động

Đệ Tam gọi Minh diệm

Tịnh huệ quang minh sanh

Do định và thần thông

Dục, sân, hoặc, diệt vậy

Nhân này địa quả báo

Hiện tiền tu nhẫn nhục

Nơi vạn Phật thế giới

Chẳng động được tự tại

Tu Dạ Ma Thiên Đế

Mất thân thấy tập khí

Tất cả tà sư chấp

Hay phá hay chánh giáo

Đệ tứ tên Thiên nhiên

Trí lửa sáng sanh sáng

Nhân này địa quả báo

Tinh tấn độ hiện tiền

Nhiều tu tập đạo phẩm

Là diệt hoặc, sanh đạo

Đẩu Suất Đà Thiên chủ

Trừ ngoại đạo thấy giới

Do được sanh tự tại

Nơi mười phương Phật độ

Qua lại không chướng ngại

Ngoài nghĩa như địa trước

Đệ ngũ tên Nan Thắng

Ma, Nhị thừa chẳng đặng

Thánh Đế vi diệu nghĩa

Chứng thấy chỗ sanh vậy

Nhân này địa quả báo

Định độ được hiện tiền

Làm hóa lạc Thiên chủ

Qua hai thừa hướng Đại

Đệ lục tên Hiện Tiền

Chánh hướng Phật pháp vậy

Do bởi tu định huệ

Chứng được diệt viên mãn

Nhân này địa quả báo

Bát Nhã độ hiện tiền

Tha Hóa Tự Tại Thiên

Hay dạy trẩm tục đế

Đệ Thất tên Viễn Hành

Viễn Hành lại tiếp tục

Nơi trong niệm niệm được

Vô sanh và vô diệt

Nhân này địa quả báo

Phương tiện trí hiện tiền

Được làm Đại Phạm Vương

Hay thông Đệ nhất nghĩa

Chứng Phương Tiện Thắng Trí

Lục Độ sanh chẳng ngừng

Nơi Tam Thừa thế tục

Làm tối đệ nhất sư

Đồng tử địa bất động

Do chẳng ra Chơn quán

Vô phân biệt khó biết

Chẳng thân, khẩu, ý cảnh

Nhân này địa quả báo

Nguyện độ thường hiện tiền

Thắng Biến Quang phạm chủ

Tịnh độ và tự tại

Nhị thừa cùng chẳng được

Nơi chơn tục một nghĩa

Gồm tu động tịnh vậy

Làm hai lợi không văn (nghe)

Đệ cửu tên Thiện Tuệ

Pháp Vương Thái Tử vị

Đây trong trí tối thắng

Do thông đạt bốn biện

Nhân này địa quả báo

Lực độ thường hiện tiền

Làm biến tịnh Phạm Vương

Bốn đáp khó chẳng thảy

Đệ thập tên Pháp Vân

Hay mưa chánh pháp mưa

Phật quang, nước tắm thân

Thọ Phật Quán Đảnh vị

Nhân này địa quả báo

Trí độ thường hiện tiền

Làm Tịnh Cư Phạm Vương

Đại Tự Tại Thiên chủ

Trí huệ thật khó nghĩ

Chư Phật tạng bí mật

Được đầy đủ tự tại

Hậu sanh Bổ xứ vị

Như đây Bồ Tát địa

Mười loại ta đã nói

Phật địa và kia khác

Đầy thắng đức khó lường

Địa này hằng lược nói

Thập lực và tương ưng

Tùy đây mỗi mỗi lực

Khó lường như hư không

Như đây và dễ nói

Chư Phật đức vô lượng

Như mười phương hư không

Và đất, nước, lửa, gió

Chư Phật đức vô lượng

Nơi người khác khó tin

Nếu chẳng thấy nhân này

Khó lường như quả này

Vì nhân này và quả

Hiện tiền Phật Chi Đề

Ngày đêm mỗi ba lần

Nguyện tụng hai mươi kệ

Chư Phật, Pháp và Tăng

Tất cả các Bồ Tát

Ta đảnh lễ quy y

Nên tôn trọng cung kính

Con lìa tất cả ác

Nhiếp trì tất cả lành

Chúng sanh các việc lành

Tùy hỷ và thuận làm

Đầu mặt lễ chư Phật

Chắp tay khuyên thỉnh ở

Nguyện vì chuyển pháp luân

Cùng sanh tử đời sau

Từ đây làm đức ta

Tạo rồi và chưa tạo

Nhơn này nguyện chúng sanh

Đều phát Bồ đề tâm

Độ tất cả chướng nạn

Viên mãn vô cấu căn

Đều tịnh mệnh tương ưng

Nguyện kia việc tự tại

Tất cả đều vô biên

Cùng tay quý tương ưng

Cùng đời sau vô tận

Nguyện chúng sanh như đây

Nguyện tất cả người nữ

Đều thành Thắng phu nhơn

Hằng ở tất cả lúc

Minh túc được đầy đủ

Hình mạo đẹp uy đức

Sắc đẹp kia yêu thấy

Chẳng bệnh, khỏe đầy đủ

Sống lâu nguyện như kia

Giải thoát các khổ sợ

Một lòng quy Tam Bảo

Nơi phương tiện thiện xảo

Phật pháp là của lớn

Từ, bi, hỷ, tịnh, xả

Hằng ở Tứ Phạm vương

Thí, giới, nhẫn, tinh tấn

Định, trí, khổ, trang nghiêm

Đầy đủ phước, huệ, hạnh

Tướng đẹp ánh sáng chiếu

Nguyện kia khó suy lường

Hành Thập Địa chẳng ngại

Cùng đây đức tương ưng

Ngoài đức chỗ trang nghiêm

Giải thoát qua tất cả

Nguyện ta thương chúng sanh

Đầy đủ tất cả lành

Và chúng sanh tạo vui

Hay trừ các việc khổ

Nguyện ta hằng như đây

Nếu kia có sợ hãi

Tất cả lúc và nơi

Do duy ý, tên ta

Được thoát tất cả khổ

Kính tin ta và sân

Nếu thấy và nhớ giữ

Cho đến nghe tên ta

Nguyện kia định Bồ đề

Nguyện ta được ngũ thông

Hằng tùy tất cả sanh

Nguyện ta hằng hay sanh

Chúng sanh lành và vui

Nếu kia muốn làm ác

Nơi tất cả thế giới

Nguyện biến dứt ác kia

Như lý khiến tu thiện

Như đất, nước, lửa, gió

Thuốc nam và cây rừng

Như kia muốn thọ dụng

Nguyện ta tự nhẫn thọ

Nguyện ta kia chỗ mến

Như nghĩ chính thọ mệnh

Nguyện ta nhớ chúng sanh

Gấp bội hơn tự thương

Nguyện kia chỗ tạo ác

Nơi ta quả báo đủ

Đây ta sẽ làm lành

Nơi kia quả báo thục

Một người chưa giải thoát

Nơi có tùy sanh đạo

Nguyện ta vì kia ở

Chẳng trước giữ Bồ đề

Nên như đây tu hành

Phước đức nếu có thể

Nơi hằng sa thế giới

Công này chẳng thể lường

Phật Thế Tôn tự nói

Như đây nhân khó hết

Chúng sanh giới vô lượng

Lợi ích nguyện cũng vậy

Pháp này ta lược nói

Nên sanh tự tha lợi

Nguyện ngươi mến pháp này

Như yêu nhớ tự thân

Nếu người mến pháp này

Đây thật yêu thân mình

Đây chỗ yêu nên ghét

Ghét này do pháp thành

Nên việc pháp như thân

Việc làm như việc pháp

Nếu làm việc huệ nhiên

Như huệ việc người trí

Tịnh thuận có trí huệ

Mong kia nói chánh lý

Do tự ác nghi kia

Người này tổn việc mình

Đây là thiện tri thức

Ngươi nên rõ sơ tướng

Tri túc, từ bi, giới

Trí huệ, hay diệc ác

Bạn lành hay dạy ngươi

Ngươi rõ kính thuận làm

Do trong ngoài thắng đức

Người tất đến xứ tốt

Thật thệ nói lời yêu

Vui tánh chẳng thể động

Chánh sự tăng dối trá

Nguyện ngươi tự dễ dạy

Xả rồi không có hối

Có lửa đốt tâm lặng

Chẳng giải đãi lắc động

Chẳng cống cao hòa đồng

Nguyện sáng trong như trăng

Có đốt cháy như trời

Sâu xa như biển lớn

Ở yên như vua núi

Tất cả quả chỗ lìa

Chúng đức nơi trang nghiêm

Chúng sanh chỗ thọ dụng

Nguyện ngươi tất cả trí

Ta chẳng thường làm vua

Nói như thế pháp lành

Như lý vì người khác

Do dục lợi tất cả

Đại vương ! Chánh luận này

Ngươi ngày ngày nên nghe

Vì làm cho mình, người

Được Vô Thượng Bồ Đề

Thắng giới, kính bậc trên

Nhẫn nhục không tật đố

Chẳng khoe của, tri túc

Cứu tế những việc khó

Hay làm lành, người ác

Nhiếp trì và chế phục

Hằng hộ Phật chánh pháp

Cầu Bồ đề nên làm.

    Xem thêm:

  • Luận Đại Thừa Trăm Pháp Minh Môn - Luận Tạng
  • Thành Thật Luận – Quyển 7 - Luận Tạng
  • Thiền Tông Khảo Luận - Luận Tạng
  • Luận Về Nhơn Duyên Bích Chi Phật - Luận Tạng
  • Pháp Yếu Tu Tập Tọa Thiền Chỉ Quán - Luận Tạng
  • Thành Thật Luận – Quyển 12 - Luận Tạng
  • Thành Thật Luận – Quyển 18 - Luận Tạng
  • Phạm Võng Kinh Bồ Tát Giới Lược Sớ - Luận Tạng
  • Luận Giải Thoát Đạo - Luận Tạng
  • Bài Tán Tâm Kinh Bát Nhã Ba La Mật Đa (Bản 1) - Luận Tạng
  • Thiền Lâm Bảo Huấn - Luận Tạng
  • Luận Về Sự Hiểu Biết Rõ Ràng - Luận Tạng
  • Thích Nghĩa Luận Nhiếp Đại Thừa - Luận Tạng
  • Tây Phương Hiệp Luận - Luận Tạng
  • Luận Đại Trí Độ Tập 4 - Luận Tạng
  • Tịnh Độ Luận - Luận Tạng
  • Thích Tịnh Độ Quần Nghi Luận - Luận Tạng
  • Luận Bồ Tát Bổn Sanh Man - Luận Tạng
  • Thành Thật Luận – Quyển 17 - Luận Tạng
  • Thành Thật Luận – Quyển 9 - Luận Tạng