QUYỂN 3
Bấy giờ, Thiên tử Tịnh Quang nói kệ:
Thái tử ngươi nên biết
Đừng đắm trước say mê
Ở nơi hiểm nạn này
Siêng năng cầu ra khỏi
Như lời đức Phật dạy
Nếu ai lìa say mê
Người ấy đại dõng mãnh
Khéo thực hành luật nghi
Thanh tịnh không tỳ vết
Thấy các loài chúng sanh
Tâm sanh hạnh từ mẫn
Không lâu sẽ thành Phật
Tất cả Phật quá khứ
Hiện tại và vị lai
Đều sanh từ các thiện
Xa lìa tham sân si
Ăn uống và y phục
Vàng bạc ma ni báu
Các thứ đồ trang nghiêm
Bố thí lợi chúng sanh
Trải qua nhiều ức kiếp
Một lòng cầu Bồ đề
Chưa từng sanh mệt mỏi
Hoặc xả bỏ thân phần
Đầu mắt… và tay chân
Đối với người cầu xin
Tâm hết sức vui mừng
Do tích công đức này
Mà thành Bồ đề Phật
Dù ở ngôi quốc vương
Được giàu sang tột bực
Mỹ nữ và quyến thuộc
Ngày đêm thường vây quanh
Cung điện và quốc thành
Thảy đều như huyễn hóa
Như đồ gốm chưa nung
Sóng nắng, bong bóng nước
Thể chúng không bền chắc
Chẳng thật chẳng dài lâu
Như vậy pháp vô thường
Hư vọng ông nên biết!
Cha mẹ và vợ con
Ai có thể cứu giúp
Tạo tác nghiệp thiện ác
Người ấy theo nghiệp dẫn
Như vậy vô số kiếp
Thường chìm biển sanh tử
Cũng như người không mắt
Đắm cảnh mà không biết
Luống uổng chịu khổ nhọc
Cuối cùng đọa nẻo ác
Đường Bồ đề tối thượng
Hành dõng mãnh tinh tấn
Cho đến lúc mạng chung
Không sanh ba đường ác
Người đời khó gặp Phật
Khó được nghe chánh pháp
Hàng phục phiền não oán
Gần gũi với bạn lành
Thường tu bát chánh đạo
An trú tâm Bồ đề
Bất thối nơi Phật đạo
Phương tiện hành như vậy
Thế gian không người hơn
Tất cả Phật quá khứ
Xa lìa sự mến thương
Thường ở chốn núi sâu
Chánh niệm tự tư duy
Vững chắc như kim cang
Chí cầu đạo vô thượng.
Bấy giờ, Thế Tôn bảo tôn giả Hộ Quốc:
– Thiên tử Tịnh Quang nói kệ rồi, Thái tử Phước Quang kia năm lên mười tuổi, trí tuệ thông đạt nhưng không hý luận không đắm trước vườn, rừng, hoa cỏ, suối chảy, ao tắm, ca múa, kỷ nhạc thế gian, cho đến quốc thành, cung điện, voi ngựa, xe cộ, vàng bạc, của báu… tất cả việc ham muốn thảy đều xa lìa, nhất tâm tư duy: Thân ta hư huyễn bốn đại giả hợp, không có bền chắc, đại địa chư thiên đều chẳng chân thật, chúng sanh phàm phu thường hành phi pháp, ngu si mê muội, phân biệt thân sơ, đam mê dục lạc không biết nhàm chán, mãi ở luân hồi không ngày giải thoát; Ta lại thọ sanh giữa hạng người ngu mê như vậy. Nghĩ như thế rồi, Thái tử khởi chí buộc tâm chuyên cầu giải thoát.
Bấy giờ, Thế Tôn lại bảo tôn giả Hộ Quốc:
– Vua Phát Quang ấy chọn vùng đất có địa thế tốt đẹp hạng nhất, xây dựng một thành tên là Ái Lạc cho Thái tử. Thành ấy bảy lớp, bên trong có bảy trăm đường giao thông, võng lưới chơn châu chuông linh toàn bằng bảy báu, lưới báu chơn châu giăng khắp bên trên; lại có sáu mươi loại bảo cái tuyệt đẹp và tám vạn tràng phan quí báu, tuần tự bố trí thẳng tắp ở các nẻo đường, mỗi mỗi tràng phan báu có sáu vạn dây báu, mỗi một dây báu có mười bốn ức nhạc cụ, nhạc cụ như thế gió thổi làm lay động phát ra âm thanh vi diệu như trăm ngàn nhạc trời.
Ở ngã tư của các nẻo đường trong thành này đều có năm trăm đồng nữ thân tướng đoan nghiêm dung mạo tươi vui; tất cả đều có tài năng về âm nhạc, ca múa, xướng hát.
Khi ấy vua Phát Quang ra lệnh cho các đồng nữ ngày đêm tấu nhạc không gián đoạn. Tất cả dân chúng khắp bốn phương đều đến và vào thành này, họ nghe âm nhạc ấy và thấy sự vui nhộn nên vội vã đến xem, làm cho Thái tử sanh tâm mê đắm. Vua lại bảo:
– Có chúng sanh nào cầu ăn uống thì cho ăn uống; cầu y phục thì cho y phục; cầu vòng hoa hương xoa thì cho vòng hoa hương xoa; cầu giường nằm ngọa cụ thì cho giường nằm ngọa cụ… thậm chí đem vàng bạc, ma ni, xa cừ, mã não, san hô, chơn châu, phệ lưu ly… các của báu ấy chồng chất khắp nơi; lại đem voi ngựa xe cộ, dùng các vật báu để trang nghiêm rồi, ban cho tất cả chúng sanh tùy ý sử dụng.
Khi ấy vua Phát Quang kiến tạo một cung điện rộng một do tuần ở trong thành này cho Thái tử, cất lầu có bốn cửa lớn, cửa sổ và lan can đều dùng bảy báu để trang nghiêm, bên trong cung này lập một đại điện dùng trăm ngàn trân bảo trang trí xung quanh, ở giữa điện đặt bốn ức loại giường và ngọa cụ báu; ở trong thành lại bố trí một khu vườn lớn, số lượng hoa quả cây trái rất nhiều, sum xuê, nở rộ ở đời hiếm thấy. Ở giữa khu vườn trồng nhiều cây báu ánh sáng rực rỡ rất đáng ưa thích; trong vườn còn có ao bằng bảy báu, bốn mặt ao có bốn con đường được làm bằng bốn thứ báu đó là vàng, bạc, phệ lưu ly và pha lê. Ở quanh ao đặt một trăm lẻ tám con sư tử hút nước vào miệng và 108 con sư tử khác phun nước ra, trong ao lại có các loại hoa sen hồng, xanh, vàng, trắng, cùng với những loại hoa thơm khác luôn luôn nở rộ xung quanh hồ; còn có tám trăm cây báu, trên mỗi cây báu đều treo dây lụa báu trắng, trên mỗi dây báu có hàng ức nhạc cụ, gió thổi lay động phát ra âm thanh vi diệu, khiến chúng sanh nghe được đều ưa thích; trên cây báu còn treo tám trăm vạn trân bảo và tràng phan đẹp. Lại ở trên ao giăng lưới báu lớn để che thân Thái tử khỏi bị dính bụi.
Bấy giờ, vua Phát Quang lại ra lệnh dùng bảy báu làm bốn ức tòa báu đặt trong cung điện, mỗi tòa báu đều dùng năm trăm y tốt đẹp hạng nhất trải lên trên; ở chính giữa đặt một tòa lớn, cao bằng bảy người, đem tám mươi ức y báu hạng tốt nhất trải lên trên, đó là tòa ngồi của Thái tử Phước Quang, phía trước các tòa đều đặt lư hương làm bằng vàng, xung quanh lư hương treo chuông linh và hoa sen bằng vàng, bốn mặt trang trí bằng lưới báu ma ni ánh sáng rực rỡ, ngày đêm ba thời luôn đốt trầm hương và rãi hoa đẹp. Ở trong vườn lại có chín mươi chín trăm ngàn ma ni báu, mỗi một ma ni báu rộng một do tuần có vừng ánh sáng lớn chiếu soi tất cả thế giới.
Khi ấy, Thế Tôn lại bảo Hộ Quốc:
– Trong vườn của Thái tử Phước Quang có các loài chim như: Anh võ, Bồ câu, Uyên ương, Nga giáp(hồng nhạn), Khổng tước, Xá lợi, Câu chỉ la, Câu noa la, Ca lăng tần già, Mạng mạng… Các loài chim như vậy đều khéo nói tiếng người, mỗi khi chúng bay phát ra âm thanh vi diệu, y như các tiếng nhạc không khác, cũng như vườn hoan hỷ của Thiên Đế Thích, làm cho chư Thiên cảm nhận sự khoái lạc vi diệu.
Vua Phát Quang lại sửa soạn thức ăn ngon nhất cho Thái tử, mỗi ngày cung cấp năm trăm ngàn xe; còn ra lệnh cho các thành ấp xóm làng tuyển chọn đồng nữ từ mười sáu đến hai mươi tuổi, tướng mạo đoan nghiêm các căn đầy đủ, không cao không thấp, không mập không ốm, không đen không trắng, thân tỏa ra hương bạch đàn, miệng thoảng mùi thơm hoa ưa bát la, nói năng nhỏ nhẹ, tánh tình thuần hậu, không ghen ghét, khéo hiểu biết rộng về ca múa, hài hước, cho đến tất cả việc thế gian như: công xảo kỹ nghệ… không việc gì không hiểu rõ, có đến tám mươi ức đồng nữ như vậy vào vương thành.
Bấy giờ, vua Phát Quang đem tám mươi ức đồng nữ này ban cho Thái tử, lại ban cho một ức đồng nữ trong cung của mình; các thân quyến của vua cũng đem một ức đồng nữ dâng lên Thái tử; tể tướng và trọng thần cũng đem một ức đồng nữ dâng lên Thái tử; nhân dân trong nước cũng đem một ức đồng nữ dâng lên Thái tử. Như vậy có đến tám mươi bốn ức đồng nữ theo hầu hạ phụng sự và ca múa, diễn trò hài hước cho Thái tử vui.
Phật bảo tôn giả Hộ Quốc:
– Khi ấy, Thái tử Phước Quang thấy các hiện tượng nào là: quốc thành cung điện, lầu gác, vườn rừng, ao rạch, voi, ngựa, trân bảo, và các đồng nữ ca múa xướng hát, biểu hiện các việc vui như vậy, nhưng đều không đắm trước, mà tự tư duy: Các người nữ này đối với thân ta là bạn đại ác, làm tăng trưởng phiền não và đoạn thiện căn của ta, làm ta thường ở luân hồi không được tự tại, ví như kẻ bị giam cầm không thể ra khỏi.
Bấy giờ, Thái tử thấy được tội lỗi này, nên trong mười năm đối với các cảnh giới năm trần là sắc, thanh, hương, vị, xúc không đắm trước, nhất tâm tư duy: làm sao xa lìa các bạn ác để tu hành, được giải thoát? Các đồng nữ kia liền đến cung vua tâu với vua cha:
– Thái tử Phước Quang đối với sự vui đùa ca múa của các thể nữ đều chẳng màng đến, chỉ ngồi tư duy xa lìa thanh sắc.
Khi ấy, vua Phát Quang nghe việc này rồi, tâm hết sức kinh ngạc, cho là chưa từng có, liền thống lãnh tám vạn tiểu vương và quần thần đến cung điện Thái tử, thấy Thái tử một mình ở trong cung điện nét mặt tĩnh lặng, vua buồn rơi lệ, tâm rất đau khổ, té ngã xuống đất mê man hồi lâu mới tỉnh, liền đứng dậy nói kệ:
Con là báu tối thượng
Tại sao không nhìn cha
Buồn rầu tâm hoảng loạn
Sao bỏ việc đáng yêu
Sự giàu sang vui vẻ
Thành này đẹp trang nghiêm
Trang hoàng bằng các báu
Cung điện lầu gác đẹp
Vườn rừng và ao tắm
Voi ngựa bảy món báu
Y phục và ăn uống
Như vậy số vô lượng
Dùng cung cấp cho con
Lại có các đồng nữ
Nhan sắc thật tuyệt đẹp
Đoan chánh khắp trang nghiêm
Như tướng của thiên nữ
Tâm tánh hiền thuận hậu
Biết rành các kỹ nghệ
Ca múa và âm nhạc
Thế gian không người sánh
Để làm con vui thích
Khiến con được hạnh phúc
Tại sao con không thích
Mà lìa bỏ cảnh ấy
Một mình ở thâm cung
Dung mạo rất tầm tĩnh
Làm cho các đồng nữ
Tất cả đều ưu sầu
Như hoa sen héo úa
Đều đến thưa với Ta
Thái tử! con nên biết,
Các đồng nữ như vậy
Đoan chánh tuổi thanh xuân
Miệng thoảng hương ưu bát
Thân tỏa hương chiên đàn
Mắt xanh như sen biếc
Thông hiểu tâm ý người
Trong suốt ngày và đêm
Gần gũi làm trò vui
Hôm nay, ngay bây giờ
Con lìa bỏ tất cả
Trong lòng con nghĩ gì?
Hãy nói cho cha biết!
Lại trong vườn còn có
An trí báu ma ni
Chín mươi chín trăm ngàn
Đều rộng một do tuần
Chiếu ánh sáng rực rỡ
Cây báu treo phan báu
Số lượng đến tám vạn
Hoa quả đều sum xuê
Có đủ các loài chim
Khổng tước và nga giáp (hồng nhạn)
Chim ca lăng tần già
Đều hót tiếng vi diệu
Khoảng giữa các hàng cây
Đều rủ xuống dây báu
Ở trong mỗi dây báu
Đều có nhạc khí đẹp
Gió thổi làm lay động
Phát ra tiếng rất hay
Tiếng hay như nhạc trời
Sao con chẳng ưa thích
Còn các cung điện này
Dùng các báu làm thành
Vàng bạc châu ma ni
Xa cừ cùng mã não
Ma ni và trân châu
Trang nghiêm rất đẹp đẽ
Trong cung điện báu này
An trí lư hương vàng
Lưới châu rủ bốn mặt
Hàng ức vải mịn đẹp
Dùng trang nghiêm ở trên
Ngày đêm trong ba thời
Luôn xông hương chiên đàn
Như cung điện Đế thích
Không khác nhà thiện pháp
Nay con chẳng ưa thích
Trái với ý cha mẹ
Không có tâm hiếu kính
Làm cha thêm khổ não
Mau nói cho cha biết!
Nói rồi rơi nước mắt.
Thái tử nghe cha hỏi
Đảnh lễ thưa vua cha :
Cảnh ngũ dục thế gian
Làm chúng sanh đọa lạc
Trói buộc các hữu tình
Thêm lớn các tội lỗi
Mãi ở trong luân hồi
Không có ngày ra khỏi
Nay con cầu giải thoát
Phát tâm đại Bồ đề
Xa lìa các trần nhiễm
Tất cả thân người nữ
Xấu xa gốc bất tịnh
Con quán như oan gia
Tham sân theo bức ép
Trôi nổi trong tử sanh
Trói dắt các chúng sanh
Thường ở đường hiểm lớn
Tướng đẹp người nữ này
Lớp da bọc bất tịnh
Máu thịt cùng xương tủy
Ruột dạ dày tiểu tiện
Nước mắt, mũi… nước miếng
Thân dơ nhớp như vậy
Làm sao ưa thích được
Ví như cây thuốc độc
Nở hoa nhiều người mến
Hái hoa độc chạm thân
Đâu biết tự hại mình
Nước thành và cung điện
Âm nhạc và ca múa
Rốt cuộc không chân thật
Như mộng như huyễn hóa
Như cây cối mùa xuân
Sum xuê khoe hương sắc
Khi trời chuyển sang đông
Lá rụng trơ thân gầy
Mỹ nhân và giàu sang
Không lâu cũng như vậy
Ngu si tâm cuồng loạn
Đắm chìm biển tham dục
Đấu tranh sanh ganh ghét
Chém giết hại lẫn nhau
Phụ vương và quyến thuộc
Vợ con và nam nữ
Ở trong nẻo ác ấy
Ai có thể cứu giúp
Bồ-tát bậc đại trí
Thân tâm thường tịch tịnh
Quán họ như cỏ cây
Không động như Tu di
Thường ưa chốn núi sâu
Một lòng cầu chánh đạo
Kiếp phù du chóng hết
Như nước dốc chảy xiết
Mạng người như mây nổi
Phút chốc liền tan hoại
Rơi vào trong ba cõi
Mê đắm trong sanh tử
Con không bị đắm say
Xa lìa những hư vọng
Sắc thinh năm dục trần
Chẳng phải cảnh Bồ-tát
Phước hết vô phước sanh
Nghiệp hết lại sanh nghiệp
Như chim nhốt trong lồng
Mãi không được tự tại
Sáu trần như rắn độc
Gây tổn hại chúng sanh
Bốn đại không chắc thật
Giống như xóm làng vắng
Nay phụ vương nên biết
Sớm bỏ cảnh hư vọng
Quay về chơn giải thoát
Thường dùng thuyền diệu pháp
Để độ thoát ba cõi
Giúp người mê tỉnh ngộ
Mở trói kẻ buộc ràng
Khổ nạn làm cho an
Cứu người mù sáng mắt
Cho trân bảo người nghèo
Đều khiến lìa khổ não
Lại vì chúng hữu tình
Làm cạn sông tham ái
Chiếu sáng đường tối tăm
Rộng bủa mây sấm chớp
Tuôn mưa nước Cam lồ
Trừ nóng được mát mẻ
Thành tựu trí tối thượng
Nay phụ vương nên biết!
Người nào sẵn lòng Từ
Mà muốn làm oan gia?
Người nào đủ trí tuệ
Sợ gặp Phật Pháp Tăng?
Người nào có mắt sáng
Mà đi vào đường hiểm?
Người nào được Bồ đề
Mà dục làm tán loạn?
Người có trí như thế
Quyết không hành tà đạo
Thà lên đỉnh Tu di
Gieo thân vào biển lớn
Đối với năm dục trần
Quyết không sanh nhiễm trước
Các thể nữ hiện có
Cùng với các quyến thuộc
Xin cha dẫn về gấp
Chớ ở lâu nơi đây
Tại gia nhiều tội lỗi
Chướng ngại Bồ đề Phật
Con xả bỏ quốc thành
Và tất cả quyến thuộc
Đi vào chốn núi sâu
Tu tập hạnh thanh tịnh
Chí cầu đạo vô thượng.
Bấy giờ, Thế Tôn bảo tôn giả Hộ Quốc:
– Thái tử Phước Quang ở cung điện báu, các đồng nữ vây quanh hầu hạ, Thái tử quán sát hết mức nhàm chán; trong ba oai nghi đi đứng và ngồi chỉ mong đoạn trừ tất cả phiền não; vào ngày mùng tám tháng giêng, Thái tử ngồi kiết già trên đất, chánh ý tư duy lìa các trần nhiễm, quán sát như vậy rồi, vào lúc giữa đêm, bỗng nghe trên không Thiên tử Tịnh Quang khen ngợi Phật pháp và chúng Bí sô; vừa nghe như thế thân rởn tóc gáy, buồn vui lẫn lộn, chắp tay hướng lên không dùng kệ hỏi rằng:
Chư thiên trên không rất từ mẫn
Phát ra lời khen, khen ngợi ai
Con muốn qui y cầu xuất ly
Mong muốn được nghe xin giảng nói.
Khi ấy Thiên tử Tịnh Quang ở trên không trung nghe hỏi như vậy, vì Thái tử mà nói lên sự khen ngợi bằng bài kệ:
Nay tôi khen ngợi đại Sa-môn
Phật kia tên là Thành nghĩa ý
Thường đem thập thiện dạy quần sanh
Cứu giúp các khổ người cô độc
Phương tiện trí tuệ là hơn hết
Công đức thần lực không người sánh
Thường có mười ngàn na do tha
Các chúng Bí sô thường cung kính
Thái tử lại hỏi trời Tịnh Quang
Công đức tướng hảo như thế nào?
Phật kia hành hạnh Bồ đề gì?
Xin giảng nói lại, con muốn nghe.
Bấy giờ, Thiên tử Tịnh Quang lại vì Thái tử nói về công đức và tướng hảo của Phật bằng bài kệ:
Đảnh Phật như Tu di
Xuất chúng cao vòi vọi
Búi tóc màu xanh biếc
Xoay bên phải ngay ngắn
Lông trắng giữa chặn mày
Sáng như ngàn mặt trời
Mắt xanh biếc trong sạch
Tợ như lá sen xanh
Cằm ngực như sư tử
Môi đỏ hơn Tần bà
Răng khít không khuyết hỏng
Trắng như ngọc kha tuyết
Rốn tròn rộng xoay phải
Sạch như pha lê báu
Lưỡi đỏ tợ sen hồng
Rộng dài mà mỏng sạch
Trải ra phủ khắp mặt
Tướng này vi diệu nhất
Phạm âm rất trong trẻo
Hay tuyệt vượt thế gian
Tất cả trời và người
Nghe đều sanh hoan hỷ
Trăm ngàn thứ âm nhạc
Chẳng bằng âm thanh Phật
Công đức lớn vô biên
Đoạn Hoặc cho chúng sanh
Khiến hành hạnh Bồ đề
Lại nữa các loài chim
Tên là Khẩn na la
Uyên ương, Câu chỉ la
Phược lý, Hi noa nga
Cụ sa, Câu noa la
Chim Ca lăng tần già…
Đều có sắc tướng đẹp
Tướng Phật đẹp cũng vậy
Phật dùng một lời nói
Tùy căn tánh đều hiểu
Gần xa nghe như nhau
Pháp Như Lai tự tại
Cổ dài da mịn đẹp
Cân đối với thân mình
Bắp, khuỷu tay suông tròn
Duỗi tay dài quá gối
Đoan nghiêm đẹp như vậy
Bảy chỗ đều đầy đặn
Cánh tay như mũi voi
Bắp chân hơn nai chúa
Tướng âm tàng ẩn kín
Giống như của long mã
Lông xanh biếc xoay phải
Không sợ như sư tử
Đảnh Phật như Thiên Cái(bảo cái cõi trời)
Trang nghiêm thân sắc vàng
Bước đi như trâu chúa
Chân hiện Thiên bức luân
Tướng Sa Tất Đế Ca
Đẹp toàn diện như vậy
Thế gian rất hiếm thấy
Ông nay nếu gần gũi
Có đức cùng không đức
Có phước cùng không phước
Tất cả tự ông biết
Có ai xưng danh Phật
Khen chê đều không chấp
Như hoa sen trong nước
Không nhiễm chút bùn nhơ
Phật đạo sư của ta
Thế gian không ai bằng.
