Mỗi người chúng ta đều có hai phần quan trọng là bản năng và lý trí. Vậy bản năng và lý trí là gì? Làm thế nào để chúng ta có thể dung hòa giữa bản năng và lý trí để sống sao cho hợp tình, hợp lý theo lời dạy của Đức Phật?
Bản năng là sự trỗi dậy trong suy nghĩ hay hành động theo phản ứng tự nhiên của chúng ta mà không qua nhận thức kiểm soát trước đó
Lý trí là sự nhận thức, hiểu biết rạch ròi theo một mức độ tri thức con người được học hay thông qua sự tích góp kinh nghiệm vốn có mỗi người.
Ở góc độ nào đó, bản năng của con người vốn thiện. Nhưng nó dễ bị tác động từ những điều không tốt bên ngoài xã hội nếu không được giáo dục hay được sống trong một môi trường tốt, để có sự ràng buộc của đạo đức thì rất dễ tạo ra những tệ nạn cho xã hội.
Bởi vì trên cơ bản, bản năng luôn thắng lý trí. Cho nên nếu chúng ta không nuôi dưỡng bản năng, và tôi luyện lý trí để kiểm soát được bản năng thì chúng ta rất dễ có lối sống như loài cầm thú, chỉ sống bằng bản năng tự nhiên mà không có tư duy như con người.
Tu tập nuôi dưỡng chánh niệm là phương pháp giúp chúng ta kiểm soát được mình. Vì vậy sự tu tập tụng kinh, niệm Phật giúp chúng ta có thời gian để buông bỏ đi những vọng niệm, tội lỗi, để lòng chúng ta được thanh thản.
Bài giảng Thầy Thích Phước Tiến mới nhất 2017 tại Úc Châu: Bản Năng Và Lý Trí. Thuyết giảng tại chùa Quang Minh (Melbourne, Australia), ngày 29/04/2017 (04/04/Đinh Dậu)
